Ένας χρόνος χωρίς την Λουκία

Για μια ταινία που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, και για πόσα άλλα όνειρα...

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό Libre, τεύχος 60

Περιοδικό Libre

Ιούλιος 2009

"Η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο"

Δραστήρια, πολυπράγμων, και πάντα σε επαγρύπνηση για τον άνεμο που μπορεί να φέρει το καινούριο, η Λουκία Ρικάκη γυρίζει φέτος την έβδομη μεγάλου μήκους ταινία της με τίτλο «Εσύ, ο καθρέφτης μου». Την συναντήσαμε στο στούντιό της που βρίσκεται στην καρδιά της Αθήνας, στο Μοναστηράκι, και μας μίλησε για την αναζήτηση της ομορφιάς που έγινε η αιτία για μια μεγάλη συνάντηση ανθρώπων, αρχικά στο Διαδίκτυο, και έπειτα μπροστά από το φακό της – άνθρωποι που ταξίδεψαν για να συνδράμουν στο γύρισμα της ταινίας από διάφορες γωνιές της Ελλάδας, ακόμη και από το εξωτερικό.

«Μια σχεδόν καλοκαιρινή μέρα,
όπου δεν θα ξέρει κανείς εάν το φως πέφτει επάνω του
ή αν εκείνος πέφτει από το φως..
θα ξεκινήσετε για το γύρισμα.
Μια εμπειρία, μια αφορμή για μια αφήγηση
και μια κουβέντα για την ομορφιά…
και την απάντηση για τον καθένα θα τη δώσει
η δική του ιστορία…»

Αυτές ήταν οι οδηγίες της σκηνοθέτιδας προς τους … «εθελοντές-αιμοδότες» που επιλέχθηκαν μεταξύ πολλών άλλων για να αφηγηθούν την ιστορία τους μπροστά στον φωτογραφικό φακό του Hari Sundaram και στις κινηματογραφικές κάμερες της ίδιας της Λουκίας Ρικάκη και της Hala Alabdalla. Οι συνεργάτες της Λουκίας είναι και οι δυο Σύριοι στην καταγωγή. Ο Hari διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα και η Hala κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας για την τελευταία της ταινία. Η Λουκία τους επέλεξε αφενός λόγω προηγούμενης συνεργασίας και αφετέρου γιατί χρειαζόταν ένα «παρθένο» βλέμμα στη διαδικασία, ανθρώπων που δεν θα καταλάβαιναν τα ελληνικά.

Η Φ. είναι φωτογράφος. Aναλαμβάνει να κάνει τα πορτρέτα ανθρώπων που δέχονται να μιλήσουν μαζί της για την ομορφιά Τους καλεί στο εργαστήρι της και κουβεντιάζουν. Kαθώς εξελίσσεται η κουβέντα εκείνη τους φωτογραφίζει για να συνθέσει το πορτρέτο τους. Παράλληλα η δική της ιστορία ξετυλίγεται σιγά-σιγά. Ένας άντρας εμφανίζεται ξαφνικά στη ζωή της σαν ουράνιο τόξο. Η δική του ζωή παίρνει μια αναπάντεχη στροφή. Αυτή η σχέση θα οδηγήσει
την Φ. να αντικρίσει το δικό της πορτρέτο, στο δικό της περίπλοκο καθρέφτη.

Η Λουκία χαμογελά σε κάθε ερώτηση και δείχνει πολύ ευχαριστημένη με το πώς εξελίσσονται τα γυρίσματα μέχρι στιγμής. Η πρώτη φάση των γυρισμάτων, που γίνεται για να συγκεντρωθεί το υλικό των συμμετοχών, ολοκληρώνεται φέτος το καλοκαίρι. Ήρθαν για να συνδράμουν με την ιστορία τους άνθρωποι από πολλές πόλεις: Πάτρα, Αμφιλοχία, Θεσσαλονίκη,  Κοζάνη, ακόμη και από το εξωτερικό- από την Κύπρο, από την Αγγλία!


Μικρές ιστορίες με θέμα την ομορφιά γίνονταν δεκτές για ένα εξάμηνο περίπου, με αρχή τον Αύγουστο του 2008, στο blog της Λουκίας http://youmymirror.blogspot.com όπου και αναρτήθηκαν αρχικά. Από τις ιστορίες που υποβλήθηκαν, επιλέχθηκαν τελικά 27 στον αριθμό για να πάρουν μέρος στα γυρίσματα της ταινίας.

Η ταινία βασίζεται σε δυο άξονες. Ο κυρίως άξονας, που είναι και ο μυθοπλαστικός, αφορά την ιστορία της πρωταγωνίστριας, η οποία είναι φωτογράφος στο επάγγελμα και αναλαμβάνει να κάνει τα πορτρέτα ανθρώπων που δέχονται να μιλήσουν μαζί της για την ομορφιά. Καθώς εξελίσσεται η κουβέντα, εκείνη τους φωτογραφίζει για να συνθέσει το πορτρέτο τους. Αυτός είναι και ο δεύτερος, «συμμετοχικός» άξονας της ταινίας και αποτελείται από τις ιστορίες που δέχθηκαν να πουν οι συγγραφείς τους μπροστά στο φακό.

«Είχα κάποιες ιστορίες που μου άρεσαν πολύ», μας λέει η Λουκία «αλλά δεν μπόρεσα να της περιλάβω όλες γιατί δυστυχώς δεν ανταποκρίθηκαν όλοι όσοι μου άρεσαν- κάποιοι είχαν και ένα επίπεδο αυτολογοκρισίας τύπου ‘δεν μπορώ να εμφανιστώ’. Ευτυχώς υπήρξαν ευχάριστες εκπλήξεις. Δεν μπορούσα να ξέρω πως θα ήταν οι προσωπικότητες των ανθρώπων – μερικές ιστορίες είχαν μια δύναμη, και η προσωπικότητα ήταν διαφορετική, μερικές είχαν λιγότερη δύναμη και εμφανίστηκαν κάποιες προσωπικότητες που παρουσίαζαν φοβερό ενδιαφέρον. Δεν εννοώ από την άποψη του να είναι περισσότερο έντονες, ή όχι, αλλά ότι σε μια επικοινωνία ακόμη και τα μικρά πράγματα έχουν σημασία. Θεωρώ ότι είναι ένα υφαντό αυτό που κάνουμε: μικρές κλωστές, η μια πάνω στην άλλη. Έτσι θέλω να λειτουργήσει και στο μοντάζ».

Κατά τη διάρκεια του γυρίσματος γίνονται παράλληλα τρεις διάλογοι: εκτός από το άτομο που λέει την ιστορία του, υπάρχει ο Hari, o φωτογράφος που τραβά τα πορτρέτα και ακόμη μια σκηνοθέτης, η Hala,  που τραβά ταινία πάνω στην ταινία.

«Το τραβάμε επίτηδες με 4 κάμερες για να υπάρχει υλικό μετά στο μοντάζ» εξηγεί η Λουκία και υπερασπίζεται τον πειραματισμό εν γένει: «Πιστεύω ότι αρχικά είναι ένα ωραίο παιχνίδι. Εμένα μου δίνει τη δυνατότητα να κάνω κάτι διαφορετικό, ελπίζω, στην αφηγηματική φόρμα. Αυτή την ώρα, στο μέγεθος της ελληνικής παραγωγής που υπάρχει, αυτό που αξίζει για μας (γιατί πραγματικά δεν μπορούμε να μιμηθούμε τις μεγάλες παραγωγές τύπου Hollywood, και βρίσκω μια ματαιοπονία στο να ασχοληθώ με αυτό), αυτό που με ενδιαφέρει, είναι, έχοντας στα  χέρια μας μια τεχνολογία προσιτή, να την αξιοποιούμε κάνοντας πράγματα που πειραματίζονται πάνω στη φόρμα».

Το υλικό που προκύπτει βέβαια είναι υπερβολικά πολύ για να μπορέσει να περιληφθεί όλο στην ταινία καθεαυτή. Γι’ αυτό όμως υπάρχει και το Internet! Clips από τις διηγήσεις θα ανεβαίνουν πιθανότατα στο ομώνυμο της ταινίας blog το οποίο ήδη φιλοξενεί τις ιστορίες όπως κατατέθηκαν και φωτογραφικό υλικό από τα γυρίσματα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η σκηνοθέτης χρησιμοποιεί το internet ως εργαλείο για το γύρισμα μιας ταινίας της, καθώς συμμετοχές γίνονταν δεκτές και για το «Κράτησέ με» (2006). Η διαφορά είναι στη διαδικασία: «όταν είχαν έρθει στο στούντιο οι άνθρωποι κάναμε μια ομάδα και παίζαμε το παιχνίδι των σουρεαλιστών της αυτόματης γραφής, το παιχνίδι της αφής, με κλειστά μάτια και ένα αντικείμενο που κρατούσαν- ήταν λίγο πιο περίπλοκο και πιο ομαδικό. Το αποτέλεσμα των ιστοριών αυτών ήταν σχεδόν μεταφυσικό το πώς έδεσαν με κάποια κομμάτια της μυθοπλασίας που είχαμε ήδη εμείς σκεφτεί να βάλουμε».

Και στο «Εσύ, ο καθρέφτης μου», οι συμμετέχοντες κρατούν ένα αντικείμενο, κοινό για όλους, όσο διηγούνται την ιστορία τους στο φακό: έναν καθρέφτη… που «αντανακλά» και τον τίτλο της ταινίας. Υπάρχουν όμως και πιο σημαντικές διαφορές από αυτή: «Σε αυτή την περίπτωση, έχω αφενός μεν διαφορετική εμπειρία με το internet, πιο άμεση και προσωπική, λόγω blogging, αλλά και πέρα από το blog μου, ήθελα να αφήσω τη διαδικασία πιο ανοιχτή, δηλαδή να μην είναι πολύ διαμορφωμένο το σενάριο. Επίσης το χειριζόμαστε διαφορετικά αποφεύγοντας πράγματα που είδα ότι δεν λειτούργησαν την προηγούμενη φορά- τώρα έρχεται ο καθένας με το δικό του θέμα, είναι πολύ περισσότερος  ο χρόνος, συμβαίνουν πράγματα κατά τη διάρκεια του γυρίσματος, δηλαδή συντηρώ αυτό το κομμάτι της διαδραστικότητας όσο γίνεται».

Τι είναι όμως αυτό που δημιούργησε τόση κινητικότητα; «Περιμένατε τέτοια ανταπόκριση από τον κόσμο; Όλες αυτές τις συμμετοχές;» είναι η δική μου, εύλογη απορία. Η απάντηση είναι αρνητική. «Δυο πράγματα διευκόλυναν πάρα πολύ χωρίς να είναι στη δική μου στρατηγική» μου εξηγεί η Λουκία. «Επειδή το έβαλε ο ‘Πιτσιρίκος’ στο blog του-και μετά ήταν και το θέμα του flagging».

«Ορισμένοι αναγνώστες αυτού του ιστολογίου επικοινώνησαν με τη Google επειδή θεωρούν ότι το περιεχόμενό του είναι απρεπές»!!! Η διαδικασία αυτή ονομάζεται flagging (στα ελληνικά «επισήμανση ιστολογίου») και είναι ένα … κουμπί που στους χρήστες του blogger.com εμφανίζεται στο κέντρο της μπάρας πλοήγησης (navbar). Όταν πολλοί χρήστες επισημάνουν κάποιο ιστολόγιο (άγνωστος ο αριθμός που απαιτείται για τη διαδικασία από τη Google) τότε πριν μπει κανείς στο ιστολόγιο αυτό τον υποδέχεται το ως άνω «προειδοποιητικό» κείμενο.

«Διαβάζοντας το ιστολόγιο θα διαπιστώσετε εάν η απρέπεια βρίσκεται στο περιεχόμενο των ιστοριών, που τόσοι άνθρωποι ήδη γενναιόδωρα κατέθεσαν.. ή εάν η απρέπεια βρίσκεται στην κίνηση των «ευσυνείδητων» (!!!), ας-πούμε, αναγνωστών που έσπευσαν -από ποια διαδρομή ευθιξίας άραγε;- να διατυπώσουν την τόσο καλοπροαίρετη άποψη τους, κρυμμένοι πίσω από την ανωνυμία που τους δίνει το μέσο» γράφει (με το δίκιο της) εξοργισμένη η κυρία Ρικάκη. «Φαντάζομαι ότι ήδη κοιμούνται ήσυχοι τώρα που κατήγγειλαν ακόμη μία απρέπεια!! Με αυτόν το τόσο «ευπρεπή» τρόπο… Και η ομορφιά στη ζωή τους που κατοικεί άραγε; Την προσπερνούν φαντάζομαι γρήγορα μην τους κάψει το βλέμμα… Τόση ομορφιά γύρω μας είναι απρέπεια δεν κάνει να την κοιτάζουμε... γιατί μετά θα πρέπει ανάλογα να αλλάξουμε τη ζωή μας… μάλλον θλιβερός είναι ο ύπνος τους, παρόλα αυτά τους ευχόμεθα όνειρα γλυκά» καταλήγει.

«Το πρόβλημα είναι ο συντηρητισμός του ελληνικού κοινού, τα ταμπού του και η μη αποδοχή της γνώμης και της δημιουργίας του άλλου», σημειώνει ο κ. Νίκος Βασιλάκος, πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Χρηστών Ίντερνετ στο σχετικό άρθρο του Θ. Νικολάου στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ». Για τη Λουκία το flagging δεν είναι κάτι καινούριο. Το έχει ήδη αντιμετωπίσει λόγω του «Κατά μόνας ηδονές» (2007). Οι «σημαίες» στο youtube.com όπου ανεβάζει το συγκεκριμένο clip φυτρώνουν σαν μανιτάρια. Δεν πτοείται όμως. Κάθε φορά το ανεβάζει από την αρχή.

Άλλωστε το θέμα της σεξουαλικότητας στον κινηματογράφο είναι ένα κόκκινο πανί με το οποίο η Λουκία δεν φοβάται να προκαλέσει το κοινό: «Έχω έναν άξονα (με απασχολεί πάρα πολύ το θέμα της αποπλάνησης) και επίσης έχω μια εμμονή με τη σεξουαλικότητα στον κινηματογράφο, και συγκεκριμένα στη μυθοπλασία: δυο πράγματα με έχουν κυρίως απασχολήσει, το ένα είναι ο πυρήνας του ζευγαριού και κατά πόσο δύσκολο ή εφικτό είναι να γίνονται ενδιαφέροντα πράγματα μέσα στο ζευγάρι, και το άλλο είναι το σώμα, κυρίως μέσα στο φυσικό τοπίο. Και επειδή πιστεύω ότι έχω κλείσει έναν κύκλο με αυτή την έρευνα, ήθελα να ανοίξω αυτό το κομμάτι της απεικόνισης σε έναν διάλογο με μερικούς ανθρώπους  και κυρίως μέσω του internet».

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ (ταινίες μεγάλου μήκους)
2007- ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΠΛΗΓΩΣΕΣ
2006- ΚΡΑΤΗΣΕ ΜΕ
2000- NYXTEΣ KΩMΩΔIAΣ-H TAINIA
1998- ΣYMΦΩNIA XAPAKTHPΩN
1994- KOYAPTETO ΣE 4 KINHΣEIΣ
1990- TAΞIΔI ΣTHN AYΣTPAΛIA


Περισσότερα για την ταινία εδώ:
http://youmymirror.blogspot.com/

Σημ.: «Η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο». Η ρήση είναι του Ντοστογιέφσκι από το μυθιστόρημά του «ο Ηλίθιος».