Με αφορμή το μεγάλο ντόρο από την υποψηφιότητα του Κασσελάκη, και την αναφορά (ξανά) στο διαχωρισμό κράτους και Εκκλησίας, αποφάσισα να μοιραστώ κάποιες σκέψεις σχετικά με το ρόλο της Εκκλησίας στην Ελληνική κοινωνία. Δεν πιστεύω ότι η Εκκλησία πρέπει να σταματήσει να υπάρχει. Αλλά δεν πιστεύω επίσης, ότι λειτουργεί για το πραγματικό όφελος της κοινωνίας, με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα. Γι' αυτό θέλω να σας μιλήσω για την εκκλησιαστική μεταρρύθμιση.
Θα μου πείτε, γιατί μιλάς γι' αυτά τα πράγματα και τι σε αφορούν, και γιατί να σε νοιάζει. Δεν είσαι ΛΟΑΤΚΙΑ άτομο, δεν είσαι γυναίκα, και μάλιστα στραμμένη ιδεολογικά προς την αριστερά; Δεν λέει η Αριστερά ότι η Εκκλησία είναι ομοφοβική, μισογύνικη, πατριαρχική, και όλα τα σχετικά; Εγώ όμως βλέπω κάτι άλλο. Αυτό που θα μπορούσε η Εκκλησία να είναι. Αυτό που είναι, και προσφέρει, μέσα από το έργο πνευματικών ανθρώπων που σέβονται πραγματικά το Χριστιανισμό, και κάποιες πρακτικές δεν την αφήνουν να είναι το στήριγμα που μπορεί να είναι για τον άνθρωπο που υποφέρει.
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Θεσσαλονίκη, και γαλουχήθηκα όπως όλοι μας στο Ορθόδοξο Χριστιανικό δόγμα στο δημόσιο σχολείο, ήθελα δεν ήθελα. Η δουλειά μου στο ντοκιμαντέρ με έφερε σε στενή σχέση με τα βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης – τα οποία έχω επισκεφτεί ένα προς ένα και έχω πραγματοποιήσει έρευνα γι' αυτά – με σκοπό την δημιουργία μιας σειράς ντοκιμαντέρ για τα 15 μνημεία που βρίσκονται υπό την προστασία της Ουνέσκο (βυζαντινές εκκλησίες, Ροτόντα κ.α.) Όποιος έρθει σε επαφή με αυτά τα μνημεία, νιώθει το δέος μπροστά σε αυτό που έχει καταφέρει να δημιουργήσει η Ελληνική παράδοση. Και θα ήταν άδικο να ισχυριστεί κανείς ότι αυτά τα μνημεία και αυτός ο πολιτισμός δεν έχει θέση στο σύγχρονο κόσμο και δεν θα έπρεπε ανήκει στην Ελλάδα.
Η εκτίμησή μου για τον ελληνικό πολιτισμό και για την ελληνοχριστιανική παράδοση είναι βαθιά παρότι διαχωρίζω την προσωπική μου πνευματικότητα από αυτήν για τους δικούς μου λόγους-τους οποίους και θα εξηγήσω. Και γυρνώντας στη Θεσσαλονίκη, περπατώντας τους δρόμους της, λυπάμαι για την κατάσταση των μνημείων μας που βανδαλίζονται συχνά. Θα ήθελα αυτοί οι νέοι άνθρωποι που τα βανδαλίζουν και νιώθουν αποκομμένοι από το δημόσιο χώρο, από τον πολιτισμό, από την πνευματικότητα, να μπορούν να μάθουν βασικές δεξιότητες. Να βρουν υποστήριξη για τα προβλήματά τους. Να εμπλακούν με τον εθελοντισμό και την κοινωνική προσφορά. Να βρουν μια άλλη διέξοδο στα ψυχολογικά τους θέματα. Να δουν την κοινωνία που ζούμε αλλιώς: ως μια υγιή κοινωνία και όχι ως μια άρρωστη κοινωνία που τους καταπιέζει και τους τιμωρεί. Και να μη χρειάζεται να ξεσπάσουν πάνω σε μνημεία για να εκδηλώσουν την αντίθεσή τους σε αυτό που νιώθουν ως καταπίεση. Κι έχουν δίκιο να τη νιώθουν!!!
Γι' αυτό και το εξής κείμενο: Για τον ρόλο της Εκκλησίας στην Κοινωνία – στην πολιτική, στην εκπαίδευση και στην ψυχική υγεία.
Η Εκκλησία στην Ελλάδα δεν διαχωρίζεται από την πολιτική. Ασκεί ένα είδος εξουσίας πάνω σε αυτήν και δεν μπορούμε να την παραβλέψουμε όταν μιλάμε για την πολιτική και την εξουσία- καθώς εμπλέκεται άμεσα σε θέματα παιδείας.
Με λύπη μου παρατηρώ, όσο ζω στην Ελλάδα (είμαι 47 ετών), ότι η Εκκλησία συχνά δεν στέκεται δίπλα στον συνάνθρωπο, αλλά συχνά ο λόγος ορισμένων κληρικών τους τοποθετεί πάνω από τον άνθρωπο. Ο ρόλος της πνευματικότητας, επίσης, είναι συχνά παρεξηγημένος στις σύγχρονες κοινωνίες. Στο σχολείο, αναγκάζουμε τα παιδιά να παρακολουθούν βαριεστημένα τα μαθήματα Θρησκευτικών στα σχολεία και πηγαίνουν στην Εκκλησία χωρίς να τους αγγίζουν οι αρχές του χριστιανικού τρόπου ζωής και χωρίς να εμπνέονται από αυτές στο ελάχιστο. Άρα, γιατί να προστατέψουν τα μνημεία, τις εκκλησίες κλπ σύμβολα του πολιτισμού μας- και κάθε δημόσιο ή ιδιωτικό κτίριο; Γιατί να μην βανδαλίζουν ό,τι δεν θεωρούν δικό τους;
Κάτι πάει στραβά. Αυτό το κάτι είναι η αποσύνδεση της πνευματικότητας από τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας δηλώνουν άθεοι. Όλο και περισσότεροι απεχθάνονται την Εκκλησία και αυτό που αντιπροσωπεύει-την καταπίεση. Θεωρούν την Εκκλησία έναν οργανισμό που νοιάζεται περισσότερο για την διαιώνιση των προνομίων των κληρικών και όχι για την βοήθεια του συνανθρώπου τους. Και δεν έχουν άδικο πολλές φορές.
Αυτές οι απόψεις ενισχύονται και επιβεβαιώνονται καθημερινά από την συμπεριφορά ορισμένων κληρικών, οι οποίοι προβαίνουν σε καταδικαστικές δημόσιες δηλώσεις για ορισμένα τμήματα του πληθυσμού και προωθούν πολιτικές που είναι αντιεπιστημονικές. Ένα παράδειγμα είναι ο λάθος χειρισμός των θεμάτων που αφορούν τα ΛΟΑΤΚΙΑ άτομα – αλλά και τις γυναίκες.
Θα δώσω μερικά παραδείγματα για να καταλάβετε πως βλέπω το θέμα και γιατί μιλάω γι' αυτό. Στο τέλος θα εξηγήσω γιατί είναι σημαντικό και πως θα μπορούσε το κράτος να συνδέσει το θέμα της πνευματικότητας και της ψυχικής υγείας για να παρέχει υπηρεσίες στους πολίτες που να ενθαρρύνουν την σύνδεσή τους με την πνευματικότητα με έναν υγιή τρόπο.
Γράφω γι' αυτό το θέμα γιατί με αφορά και προσωπικά ως γυναίκα και γιατί θεωρώ ότι δεν είναι απλώς “λεπτομέρειες” ή “εξαιρέσεις” αυτά τα περιστατικά που θα αναφέρω, αλλά πολύ πιο ουσιαστικά θέματα- και το γιατί θα το εξηγήσω παρακάτω, επειδή η θέση της γυναίκας στην σύγχρονη κοινωνία είναι σε άμεση σχέση με την θέση την οποία ο άντρας αντιλαμβάνεται ότι έχει απέναντι στη γυναίκα. Και ρυθμιστής της αντίληψης αυτής της θέσης του άνδρα είναι και η Εκκλησία.
Αρχικά, είναι η εκκλησία αυτή που κάνει την διάκριση ανάμεσα στον άντρα και την γυναίκα. Χωρίζει στα δύο το ποίμνιο μέσα στην Εκκλησία, σε χώρο αντρών και γυναικών, και μετά απαγορεύει μέχρι και την παρακολούθηση τελετών σε γυναίκες που έχουν τη μηνιαία τους αδιαθεσία – υπάρχουν διαρκώς ακόμη και σήμερα, δυστυχώς, περιστατικά όπου ο ιερέας λέει ότι η γυναίκα είναι ακάθαρτη τις ημέρες της περιόδου της και δεν δικαιούται να παραστεί ακόμα και σε κηδείες – κάτι αδιανόητο τον 21ο αιώνα - οι γυναίκες αποκλείονται ακόμα και από τελετές όπου χρειάζεται να αποχαιρετίσουν έναν συγγενή τους και να δώσουν τον τελευταίο ασπασμό. Αν αυτό δεν είναι ψυχικό τραύμα τι είναι; Η Εκκλησία τραυματίζει συστηματικά τις γυναίκες και τον ψυχισμό τους.
Θυμηθείτε την περίπτωση του ιερέα που άφησε νεαρά κορίτσια να γίνουν παπαδάκια στο ιερό και τέθηκε σε αργία. Πόσο περίεργο είναι για τον σύγχρονο άνθρωπο να γίνεται αυτός ο διαχωρισμός ανάμεσα στα φύλα, και πόσο περίεργο είναι που είμαστε στον 21ο αιώνα και βλέπουμε αυτές τις διακρίσεις, και πόσο περίεργο είναι, να θεωρούμε ότι είναι “φυσικό” να μην έχουν το δικαίωμα οι γυναίκες να ασχολούνται με το ιερό. Τι είναι ΙΕΡΟ τελικά;
Αυτές οι πρακτικές, πχ της διάκρισης εναντίον της γυναίκας για μια μηνιαία αδιαθεσία, μειώνουν τις γυναίκες και τις βάζουν σε ένα επίπεδο κατώτερο του άντρα. Επίσης είναι παράλογες, γιατί η γυναίκα απλώς κάνει αυτό που η φύση έχει επιλέξει. Ξεπλένει με αίμα τη μήτρα της. Από πότε το αίμα είναι ακάθαρτο; Στις φλέβες των αντρών δεν τρέχει αίμα; Τρέχει αγίασμα; Και από πότε τα θρεπτικά συστατικά της μήτρας που τρέφουν το βρέφος, και φεύγουν με το αίμα είναι ακάθαρτα; Αν το αγέννητο έμβρυο είναι ιερό, η ζωή του είναι ιερή, η σύλληψή του είναι ιερή, τότε γιατί η μήτρα δεν είναι ιερή; Τα θρεπτικά της συστατικά δεν είναι ιερά; Το αίμα της γυναίκας δεν είναι κι αυτό ιερό; Το δικαίωμα να διαλέξει η γυναίκα αν θα γίνει μητέρα ή όχι δεν είναι ιερό;
Τέτοιες αντιλήψεις απομακρύνουν τις σύγχρονες γυναίκες από την εκκλησία και επίσης ενθαρρύνουν τους άντρες να συμπεριφέρονται με σύμπλεγμα ανωτερότητας απέναντι στις γυναίκες. Γιατί η γυναίκα να θεωρήσει ιερή τη ζωή του εμβρύου και να μην προβεί στην άμβλωση όταν έχει κακοποιηθεί ή βιαστεί για να το αποκτήσει και να το κυοφορήσει; Γιατί δεν υπάρχει μάθημα σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία, ώστε η σεξουαλική πράξη να μην περιβάλλεται με τον μανδύα της ενοχής και οι νέοι να γνωρίζουν πως να συνάπτουν υγιείς σχέσεις; Γιατί η Εκκλησία μπλοκάρει αυτά τα προγράμματα;
Το συλλογικό ψυχικό τραύμα είναι βαθύ.
Όσο οι άνδρες νιώθουν ανώτεροι των γυναικών, θα συνεχίσουν να ασκούν βία- στις γυναίκες τους και στα παιδιά τους, για να επιβάλλουν αυτό που θεωρούν εκείνοι σωστό. Σε μια τραυματισμένη κοινωνία, οι γυναίκες, όντας οι ίδιες γεμάτες ενοχές, μεγαλώνουν τα παιδιά τους ενοχικά, και τους μεταδίδουν το τραύμα και την ενοχή. Η απενοχοποίηση, που είναι το ζήτημα εδώ, οδηγεί κάποια παιδιά να την αναζητήσουν μέσω της παραβατικότητας. Αν δεν επουλωθεί το κοινωνικό τραύμα η κοινωνία θα συνεχίσει να γεννά την βία και την παραβατικότητα. Το ζήτημα είναι πολύ βαθύ. Η παραβατικότητα δεν διορθώνεται με περισσότερα πρόστιμα και περισσότερους νόμους. Μπορεί να διορθωθεί μόνο μέσα από τη διαχείριση και την επούλωση του τραύματος - του προσωπικού και του συλλογικού. Καμία κοινωνία δεν είναι ελεύθερη από το τραύμα. Και πιστεύω, ίσως οι ενήλικες που είναι όντως ελεύθεροι από το τραύμα να είναι ελάχιστοι.
Η ανισορροπία ανάμεσα στον άντρα και στην γυναίκα, στο αρσενικό και στο θηλυκό, η τάση που υπάρχει στον άνθρωπο να επιβληθεί στην φύση και να την εκμεταλλευτεί, είναι ένα βαθιά υπαρξιακό, ηθικό και πνευματικό θέμα. Και έχει πολιτικές προεκτάσεις, προεκτάσεις στην οικονομία, στην οικολογία και στην πολιτική. Και έχει σχέση με την αντίληψη του άντρα για τον εαυτό του.
Επιτέλους, ας σταματήσει να είναι η γυναίκα σύμβολο του προπατορικού αμαρτήματος και δικαιολογία για τον “πειρασμό”. Δεν φταίνε οι γυναίκες που κάποιοι άντρες δεν ελέγχουν τα πάθη τους. Ο μύθος του Αδάμ και της Εύας είναι συμβολικός και όχι πραγματική ιστορία. Σκοπεύει στο να αντιληφθεί ο άνθρωπος ότι η διάκριση μεταξύ καλού και κακού προέρχεται από την μετακίνηση του ανθρώπου από τη μη εννοιολογική σκέψη στην εννοιολογική-στο διαχωρισμό που ο ίδιος κάνει μεταξύ καλού και κακού, και τη συνειδητοποίηση ότι η γνωστική του λειτουργία προκρίνεται σε ρυθμιστή του τρόπου με τον οποίο βλέπει τον κόσμο-και γι' αυτό είναι δυστυχισμένος. Η λογική, η κρίση, η γνώση, είναι μόνο λίγα πράγματα από εκείνα που χρειαζόμαστε για να ζούμε συνολικά, ουσιαστικά και ευτυχισμένα. Η ευτυχία έρχεται μόνο με την σύνδεσή μας με το όλον.
Η Εκκλησία κάποιες φορές φαίνεται σαν να έχει ξεχάσει κάτι πολύ βασικό. Ότι ο τρόπος αναπαραγωγής του ανθρώπου δεν γίνεται με μαγικό τρόπο, αλλά με βιολογικό τρόπο, τον τρόπο που η φύση έχει επιλέξει. Το να ενοχοποιεί την σεξουαλική πράξη δεν οδηγεί πουθενά, εκτός από την απόσταση του ανθρώπου από την ίδια του τη φύση. Η Εκκλησία θεωρεί την σεξουαλική πράξη ιερή, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και μόνο. Ο σύγχρονος άνθρωπος όμως, δεν την θεωρεί ιερή. Την θεωρεί μια φυσική ανάγκη-όπως και αν συμβαίνει. Η αντίληψη κάποιων λειτουργών της εκκλησίας γι' αυτά τα θέματα στο σήμερα δεν βοηθά. Αντίθετα, απομακρύνει όλο και περισσότερο τον σύγχρονο άνθρωπο από αυτήν.
Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν θεωρεί τη φύση ιερή. Η Εκκλησία, τι θεωρεί ότι είναι η φύση; Αν είναι η ζωή του αγέννητου παιδιού ιερή, η φύση που την γεννά δεν είναι ιερή; Η φύση που την υποστηρίζει, δεν είναι κι αυτή ιερή;
Η Εκκλησία τιμωρεί με κακοποιητικό λόγο τα άτομα που δεν αναπαράγονται με σεξουαλική επαφή και επιλέγουν συντρόφους που δεν είναι του αντίθετου φύλου (ΛΟΑΤΚΙΑ). Έχοντας ενοχοποιήσει την σεξουαλική πράξη, και βάζοντας συγκεκριμένους ηθικούς κανόνες για την τέλεσή της (μόνο μέσα στο γάμο, μόνο για τεκνοποίηση, μόνο ανάμεσα σε ετεροφυλόφιλα ζευγάρια) στερεί από ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, την δυνατότητα να εκτιμήσει τις άλλες υπηρεσίες που παρέχει η Εκκλησία, που είναι προς όφελος της κοινωνίας, και προς όφελος της πνευματικότητας, που μπορεί και να είναι μια υγιής στάση του ανθρώπου απέναντι στη ζωή καθώς μέσα από την πνευματικότητα μπορεί να αντιμετωπίσει το υπαρξιακό του άγχος για το θάνατο.
Και επίσης, αν θέλει η Εκκλησία να απευθύνεται σε όλους, και όχι σε συγκεκριμένα άτομα συγκεκριμένων συντηρητικών αντιλήψεων, θα πρέπει να είναι ειλικρινής. Και να σταματήσει να υποκρίνεται ότι είναι ένας πυλώνας κάποιας πουριτανικής ηθικής που αναγκάζει ιερείς οι οποίοι είναι ομοφυλόφιλοι να κρύβονται, και να κάνει κηρύγματα για την δήθεν ανηθικότητα των ΛΟΑΤΚΙΑ ατόμων. Το σεξ και η ηθική είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Το ετεροφυλοφιλικό σεξ δεν είναι ηθικό όπως και να γίνεται, με όποιον τρόπο και να γίνεται. Στο μυαλό όμως κάποιων έτσι είναι, γι' αυτό και δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να θεωρήσουν την γυναίκα υπεύθυνη για το βιασμό της, για την κακοποίησή της, και για το γεγονός ότι μένει έγκυος εκτός γάμου.
Σας έχω νέα. Βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα. Το σεξ είναι ηθικό όταν υπάρχει συναίνεση και δεν έχει καμία μα καμία σημασία το φύλο των ατόμων. Το μόνο που έχει σημασία είναι να θέλουν και οι δυο να είναι μαζί.
Προσωπικά, ως γυναίκα, κουράστηκα από τον κακοποιητικό λόγο των κληρικών. Αναγκάστηκα για τις προσωπικές μου πνευματικές αναζητήσεις να απευθυνθώ τελικά στη φιλοσοφία, στον στοχασμό και στον διαλογισμό. Και εκεί βρήκα αυτό που χρειαζόμουν. Αλλά με ενοχλεί ο τρόπος που ο σύγχρονος άνθρωπος απορρίπτει την πνευματικότητα και την σοφία αιώνων. Γιατί στερεί από τον εαυτό του κάτι πολύ βασικό.
Τι είναι η πνευματικότητα, όμως; Και γιατί βρίσκεται η πνευματικότητα όλο και περισσότερο στο πυρ το εξώτερον από ανθρώπους που δεν βρίσκονται στην Εκκλησία;
Γιατί η πνευματικότητα παραμένει ένα μυστήριο. Η επιστήμη διαρκώς προσπαθεί να δώσει απαντήσεις για τις σωματικές, τις συναισθηματικές και τις διανοητικές διεργασίες του σώματος. Και σταματά, και σηκώνει τα χέρια ψηλά, στο σημείο όπου πρέπει να εξηγήσει πως προκύπτει η συνείδηση του ανθρώπου. Τι είναι συνείδηση;
Η επιστήμη δεν έχει βρει ακόμα 100% την απάντηση. Και τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκα, όταν η ίδια η επιστήμη που δεν παραδέχεται την ύπαρξη της “ψυχής” χρησιμοποιεί τον όρο “ψυχική υγεία” για να περιγράψει περιληπτικά τα σωματικά, συναισθηματικά, νευρολογικά, ορμονικά κ.α. προβλήματα απορρύθμισης των συστημάτων του σώματος που εμφανίζουν προβλήματα λειτουργικότητας, συνδέονται με την συμπεριφορά του ατόμου και τελικά εντοπίζονται εκεί, στην συμπεριφορά του, όπου γίνονται τελικά φανερά και οφθαλμοφανή.
Δεν είναι όλα, όμως, ένα σύνολο; Ο άνθρωπος, η φύση, ο ίδιος ο πλανήτης που ζούμε; Δεν είμαστε ξεχωριστοί από το σύνολο. Το να νομίζουμε ότι είμαστε, είναι απλά εγωισμός. Όλη μας η ύπαρξη εξαρτάται από το περιβάλλον μας.
Γιατί η ψυχιατρική χρησιμοποιεί ακόμα τον όρο “ψυχή” αφού η επιστήμη δεν αποδέχεται την ύπαρξη της ψυχής; Τι είναι ψυχή; Τι είναι συνείδηση; Μήπως είναι τελικά, απλώς, αυτό που μας συνδέει όλους σε ένα σύνολο; Μήπως είναι κάτι “πανταχού παρών και τα πάντα πληρών”;
Προσωπικά αδιαφορώ τι όνομα θα του δώσουμε τελικά. Αναλόγως με τη φιλοσοφία του καθενός, αυτό που μας συνδέει μπορεί να λέγεται Θεός. Μπορεί να λέγεται Αλλάχ. Μπορεί να λέγεται Βουδική φύση. Μπορεί να λέγεται χίλια δύο πράγματα. Για τον άθεο, η συνείδηση είναι αυτή που μας συνδέει με τα άλλα πράγματα γύρω μας. Η συνείδηση μας επιτρέπει ή μας αποτρέπει από το να προβούμε σε καλές ή κακές πράξεις.
Στην γλώσσα της ψυχικής υγείας, συνδεόμαστε μέσω της ενσυναίσθησης. Η ενσυναίσθηση, αυτή η ικανότητα για συμπόνια, είναι εγγενής στον άνθρωπο. Η ενσυναίσθηση επίσης λείπει όλο και περισσότερο από τον σύγχρονο άνθρωπο. Από τον άνθρωπο που καθημερινά ζει περιορισμένος μέσα σε ένα τσιμεντένιο διαμέρισμα-κουτί, στοιβαγμένος σε πόλεις, μετακινείται κλεισμένος μέσα σε ένα αυτοκίνητο χωρίς να επικοινωνεί με τους συνανθρώπους γύρω του. Που ενημερώνεται για αυτά που συμβαίνουν γύρω του μέσω της τεχνολογίας και διαδρά σε κοινωνικά δίκτυα μέσω του τηλεφώνου ή του υπολογιστή του. Κυκλοφορεί διαρκώς ανάμεσα σε άψυχα αντικείμενα και αλληλεπιδρά με αυτά. Αλλά λείπει επίσης η ενσυναίσθηση και από τον πνευματικό λόγο – τον λόγο του κηρύγματος στην Εκκλησία από ορισμένους σκληροπυρηνικούς κληρικούς.
Από το σύγχρονο άνθρωπο, από τον σύγχρονο πολίτη, λείπει η ενσυναίσθηση γιατί δεν θέλει να νιώθει. Δεν τολμά να νιώσει τον πόνο, την στεναχώρια, την θλίψη, δεν τολμά να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του, δεν τολμά να συνδεθεί με το όλον. Όντας αποσυνδεδεμένος από τον ίδιο του τον εαυτό, συνεχίζει να θεωρεί τον εαυτό του το κέντρο του σύμπαντος. Βλέπει τον εαυτό του σαν έναν πλανήτη σε τροχιά ανάμεσα σε άλλους μακρινούς πλανήτες. Οι άνθρωποι γύρω του απλώς περιφέρονται γύρω του. Δεν έχει καμία σύνδεση με αυτούς. Ζει σε πόλεις, ανάμεσα σε αγνώστους. Κι έτσι, η γειτονιά στις πόλεις έχει υποβαθμιστεί. Ο ρόλος της, έχει χαθεί. Χρειάζεται να ζωντανέψουμε την σχέση με την γειτονιά μας, με την πόλη μας, με τη φύση. Αυτό θα γίνει όταν συνδεθούμε ξανά με τον εαυτό μας.
Στα σχολεία υπάρχουν μαθήματα Θρησκευτικών που γίνονται σχεδόν κατηχητικά, με έναν μηχανιστικό τρόπο, με τον οποίο τα παιδιά δεν συνδέονται. Μαθαίνουν από νωρίς ότι τα θρησκευτικά είναι κάτι το υποχρεωτικό που απλώς περνά και δεν τα αγγίζει, όπως δεν τα αγγίζει γενικότερα το εκπαιδευτικό σύστημα με τον τρόπο που επιβάλλει την γνώση. Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν ότι η πνευματικότητα είναι κάτι ασύνδετο με τα ενδιαφέροντά τους, και ότι η γνώση είναι απλώς επανάληψη και παπαγαλία, και όχι έρευνα, κριτική σκέψη και διάθεση για ζωή.
Από τις σχολές της θεολογίας, περνούν αρκετοί κληρικοί ή λαϊκοί που έχουν ασχοληθεί και με την ψυχολογία και έχουν πτυχία ψυχολογίας. Μια ομάδα εργασίας τέτοιων ανθρώπων, που θα τολμούσαν να συνδέσουν την επιστήμη με την πνευματικότητα, και την κοινωνική δράση με την εκπαίδευση, θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν άλλον τρόπο υποστήριξης της ψυχικής υγείας και μια άλλη μέθοδο ώστε η εκπαιδευτική διαδικασία να γίνεται για την υποβοήθηση των παιδιών - για να συνειδητοποιήσουν ότι η πνευματικότητα δεν είναι κάτι παρωχημένο, και ότι η πνευματικότητα έχει έναν πολύ σημαντικό ρόλο να παίξει στον σύγχρονο κόσμο.
Μερικοί εκπαιδευμένοι θεολόγοι/ψυχολόγοι, με εξαιρετική αίσθηση ενσυναίσθησης, με αυξημένη την αίσθηση της ευθύνης απέναντι στο παιδί και στον σύγχρονο άνθρωπο, και στην κοινωνία, με δεξιότητες που βασίζονται στην κατανόηση, στην συμπερίληψη, και στην υποστήριξη των άλλων, άνθρωποι άξιοι που ακούν και δεν κηρύττουν, που μαθαίνουν στους άλλους την πράξη της συμπόνιας και της συγχώρεσης – αυτοί οι άνθρωποι λείπουν από τον φυσικό τους χώρο. Τον χώρο της εκπαίδευσης. Και λείπουν και από το χώρο της Εκκλησίας. Λείπουν και από τον κοινωνικό χώρο. Δεν υπάρχουν πουθενά, σε ένα οργανωμένο σύστημα. Είναι μονάδες που προσπαθούν να κάνουν το έργο τους από δω κι από κει, μέσα σ' ένα σύστημα που τους μάχεται. Ναι, υπάρχουν πνευματικοί που είναι όντως πνευματικοί. Και ξεχωρίζουν για το έργο τους.
Αν είχαμε ένα πρόγραμμα ψυχικής υγείας για τα σχολεία, έναν καθηγητή σε κάθε σχολείο σε ρόλο συμβούλου ψυχικής υγείας, ο καθηγητής είναι πχ εκπαιδευμένος θεολόγος-ψυχολόγος, και αυτός παρέχει εθελοντικά τις υπηρεσίες του στον μαθητή, όχι με διάθεση κατήχησης, όχι με διάθεση για ηθικολογία, όχι με διάθεση “εκμάθησης” σωστών τρόπων, αλλά με διάθεση επικοινωνίας, με την ικανότητα για ενσυναίσθηση, με την εκμάθηση τρόπων που επιτρέπουν την συγχώρεση, που επιτρέπουν την αναπτέρωση της συνείδησης και όχι την καταστολή της – αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να βρεθούν, να ενθαρρυνθούν, να εκπαιδευτούν, και να εκπαιδεύσουν.
Το κράτος θα μπορούσε να πρωτοστατήσει στην οργάνωση ενός τέτοιου προγράμματος προαγωγής της ψυχικής υγείας. Ώστε η συνείδηση να γίνει αυτό που χρειάζεται να είναι. Η φωνή της λογικής, που συνδυάζεται με την φωνή της ενσυναίσθησης – αυτές οι φωνές υπάρχουν μέσα σε κάθε άνθρωπο. Και μάχονται μεταξύ τους μέσα του, και εναντίον του, όταν χάνει την σωματική, συναισθηματική και διανοητική του υγεία και ισορροπία. Μάχονται μέσα του και η μάχη αυτή επεκτείνεται και βγαίνει προς τα έξω και εκφράζεται με πράξεις καταστροφικές για τον ίδιο και για την κοινωνία που ζει- με αρχή την ίδια την γειτονιά όπου μένει. Πράξεις που μολύνουν τον δημόσιο χώρο. Πράξεις που οδηγούν σε αυτοκαταστροφικές τελικά, πρακτικές. Γιατί ο δημόσιος χώρος είναι δικός μας χώρος, όχι ξένος. Κι όταν τον εγκαταλείπουμε, εγκαταλείπουμε τον εαυτό μας.
Η Εκκλησία χρειάζεται να γίνει υγιής οργανισμός. Και η κοινωνία χρειάζεται μια υγιή Εκκλησία. Χρειαζόμαστε ανθρώπους που θέλουν και μπορούν να θεραπεύσουν αυτό το φαινόμενο της κοινωνικής κατάρρευσης. Να καταφέρει η χώρα μας να μπει σε μια διαδικασία θεραπείας. Να βρει τους υγιείς πνεύμονές της, και να μπορέσει ξανά να αναπνεύσει.
Καμία πολιτική δεν σκέφτεται με αυτό τον τρόπο. Καμία πολιτική δεν βάζει στο κέντρο τον πολίτη τον ίδιο. Καμία πολιτική δεν συνδέει οργανικά τον σύγχρονο πολίτη με τον φυσικό του χώρο, τον δημόσιο χώρο. Καμία πολιτική δεν λαμβάνει υπόψιν τον ρόλο της ψυχικής υγείας.
Αυτή η αδιαφορία, η απάθεια και η παραβατικότητα που βλέπουμε γύρω μας δεν είναι απλώς έλλειψη ευθύνης. Είναι βαθύ κοινωνικό και ψυχολογικό πρόβλημα. Είναι πρόβλημα ψυχικής υγείας. Η απαθής στάση και η παραβατικότητα δεν είναι η στάση ενός υγιούς ανθρώπου. Προβλήματα ψυχικής υγείας δεν υπάρχουν μόνο (αν και είναι περισσότερο φανερά) σε άτομα που είναι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Προβλήματα ψυχικής υγείας έχει και ο γονέας που κακοποιεί το παιδί του, το οποίο θα πάει στο σχολείο και με τη σειρά θα κακοποιήσει τους συμμαθητές του (bullying). Προβλήματα ψυχικής υγείας έχουν και οι καθηγητές στα ίδια αυτά σχολεία, που δεν έχουν το μέσο να φροντίσουν τα παιδιά όπως χρειάζεται ώστε να βρουν λύσεις σε αυτό το φαινόμενο, και λυγίζουν κάτω από το σύστημα το οποίο καλούνται να υπηρετήσουν-μεταδίδοντας τη γνώση μηχανικά και χωρίς φροντίδα προς το μαθητή. Η έλλειψη επαγγελματιών ψυχικής υγείας στα σχολεία είναι ένα ζήτημα πολύ βαθύ και όχι μόνο συστημικό.
Μιλώ για την ψυχική υγεία γιατί πιστεύω ότι οι κοινωνίες μας πάσχουν επειδή δεν είναι υγιείς. Βλέπω το πρόβλημα ολιστικά: στον αστικό ιστό, ο άνθρωπος αποκόβεται από τη φύση – από την ίδια του τη φύση. Ξεχνά την σύνδεσή του με τον κόσμο αυτό, με τον πλανήτη όπου ζει, γιατί ξεχνά τη σύνδεσή του με το ίδιο του το σώμα – το οποίο για να είναι υγιές χρειάζεται να βρίσκεται σε κίνηση και να ζει μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν είναι μολυσμένο. Σε ένα περιβάλλον που του επιτρέπει πραγματικά να αναπνέει. Σε ένα περιβάλλον που το οικοσύστημα της πόλης έχει πνεύμονες. Πνεύμονες πρασίνου που επικοινωνούν μεταξύ τους. Και που του επιτρέπουν να περπατά, να ασκείται και να ποδηλατεί για να προφυλάσσει την σωματική του υγεία- η ψυχική υγεία είναι προέκταση της σωματικής.
Η Εκκλησία χρειάζεται να αποκοπεί από την πολιτική και να βρει το ρόλο της μέσα στην κοινωνία. Πρέπει επίσης να σταματήσει να εκμεταλλεύεται τα χρήματα του φορολογούμενου γιατί αυτό δεν είναι ηθικό. Η Εκκλησία ασχολείται τόσο πολύ με την ύλη, που δεν μοιάζει πια με πνευματικό οργανισμό. Η Εκκλησία έχει περιουσία και μπορεί να την διαχειριστεί για να πληρώνει τους ιερείς. Οι ιερείς έχουν εισόδημα από όλες τις τελετές που πραγματοποιούν και όσοι είναι πιστοί Χριστιανοί φροντίζουν να δίνουν χρήματα στην Εκκλησία. Επομένως, αν ένας πολίτης της Ελλάδας δεν είναι Χριστιανός, δεν είναι και υποχρεωμένος να πληρώνει φόρους για την Εκκλησία για τις υπηρεσίες της. Αν θέλουν οι ιερείς να είναι δημόσιοι υπάλληλοι, ας εκπαιδευτούν πρώτα στην ψυχολογία, αφού θέλουν να ασχοληθούν με την ψυχή των ανθρώπων. Και ας έρθουν μετά να υποστηρίξουν ψυχικά τον συνάνθρωπό τους. Όχι με κηρύγματα, αλλά με συμπαράσταση και κατάθεση ψυχής.
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ -
ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΤΗΤΑΣ
