Lisbeth Salander
Οι τρεις όψεις ενός μύθου
Περιοδικό FAGAZINE
Μάρτιος 2012
Hacker, ιδιοφυϊα, άσσος στο σκάκι, η αντικοινωνική και αμφισεξουαλική Cyber-dyke με τη φωτογραφική μνήμη που αγάπησαν εκατομμύρια αναγνώστες και θεατές, δημιούργημα του Σουηδού Stieg Larsson, ενσαρκώθηκε ήδη στην οθόνη από τρεις διαφορετικούς σκηνοθέτες και δυο διαφορετικές ηθοποιούς, ξεκίνησε μια fashion line και πούλησε 65 εκατομμύρια βιβλία παγκοσμίως. Κάθε μεταμόρφωση της Lisbeth είναι και μια ακόμη συναρπαστική πτυχή ενός αινιγματικού χαρακτήρα.
1. Stieg Larsson (συγγραφέας)
Η Τριλογία του Larsson “Millenium” μας χάρισε την πολυτέλεια της καταβύθισης μέσα στο νου της ηρωίδας του, η οποία, κάποιες φορές, αποτελεί μυστήριο ακόμη και για τον ίδιο της τον εαυτό. Ο νους της Lisbeth συνήθως ξεστρατίζει σε μονοπάτια που μόνο εκείνη μπορεί να καταλάβει, και κάποιες (λίγες) φορές, σε μονοπάτια που ούτε η ίδια γνωρίζει. Είναι ικανή να λύσει τα πιο περίπλοκα μαθηματικά προβλήματα, να σπάσει κωδικούς στον κόσμο του internet σε χρόνο μηδέν, και να σχεδιάσει την τέλεια ψηφιακή ληστεία, αλλά στα θέματα της καρδιάς είναι τραγικά άγαρμπη και δεν διαθέτει καμία αυτοπεποίθηση. H Lisbeth δεν επιτρέπει καν στον εαυτό της να ερωτευθεί. Η αυτοεκτίμησή της παραείναι χαμηλή για να πιστέψει και η ίδια ότι αξίζει κάποιον (ή κάποια).
Εδώ ακριβώς βρίσκεται μια βαθιά αντίφαση, στο χαρακτήρα της, η οποία επιτρέπει στην Lisbeth να ξεπεράσει τον εαυτό της και να λειτουργήσει μέσα στον άδικο κόσμο που έχει κατασκευάσει ο δημιουργός του: η Lisbeth μπορεί να έχει ελλιπή αυτοεκτίμηση μεν, αλλά δεν θεωρεί τον εαυτό της θύμα, δε – ό,τι κι αν της συμβεί. Και της έχουν συμβεί πράγματα που αν είχαν συμβεί σε άλλον ανθρώπο, θα τον είχαν τρελάνει ή καταστρέψει ολοκληρωτικά. Εκείνη απλά βρίσκει καταφύγιο μέσα στο ιδιοφυές παλάτι του μυαλού της.
Ο Larsson χρησιμοποιεί την Lisbeth ως όχημα για να στηλιτεύσει τον σωβινισμό, τον σεξισμό, και το φαινόμενο της ανδρικής βίας κατά των γυναικών. Η ηθική σύμφωνα με την οποία εκείνη συχνά κινείται στα όρια του νόμου μπορεί να μην αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, αλλά σίγουρα προκύπτει από μια βαθύτερη ανάγκη να αποδώσει δικαιοσύνη: όπως στην περίπτωση του δικηγόρου που την βίασε, στον οποίο ανταποδίδει τη χάρη χωρίς καμία ενοχή. Δεν είναι ν' απορεί κανείς γιατί αυτός ο χαρακτήρας αγαπήθηκε τόσο πολύ: η γενναιότητά της, η ευστροφία της, και το γεγονός ότι δεν δέχεται να μείνει στη θέση του θύματος, ούτε στιγμή, προκαλούν τον θαυμασμό, έλκουν και συναρπάζουν τον αναγνώστη, και αναγάγουν την miss Salander σε feminist icon.
Οι μεγαλύτεροι εχθροί της Lisbeth είναι, ο πατέρας της, και ο ψυχίατρός της. Ο πρώτος, κακοποίησε την μητέρα της και οδήγησε την Lisbeth στο έγκλημα, και ο δεύτερος, διέταξε τον εγκλεισμό της όταν η Lisbeth έβαλε φωτιά στον πατέρα της ρίχνοντας στο πρόσωπό του ένα χαρτόκουτο από γάλα γεμάτο βενζίνη κι ένα σπίρτο για δώρο... Η Lisbeth θα τους νικήσει και θα επιβιώσει στο τέλος της τριλογίας. Αλλά ο κόσμος διψάει για ακόμη περισσότερη περιπέτεια και θέλει κι άλλη Lisbeth. Κρίμα που ο πρόωρος θάνατος του συγγραφέα απέκλεισε για πάντα αυτό το ενδεχόμενο...
ΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΤΟΝ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΚΟΣΜΟ ΕΙΝΑΙ Ο,ΤΙ ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΤΑ ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ ΚΑΙ Ο ΧΡΥΣΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΕΙΡΑΤΕΣ – ΚΑΙ ΠΛΕΟΝ, ΕΝΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑ ΑΚΟΜΗ ΠΙΟ ΠΟΛΥΤΙΚΟ ΑΠΟ ΑΥΤΑ. Η LISBETH ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΙΡΑΤΗΣ ΚΙ ΑΥΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΓΟΗΤΕΙΑΣ ΤΗΣ.
2. Niels Arden Oplev/Daniel Alfredson (σκηνοθεσία), Noomi Rapace (ερμηνεία)
Η Noomi Rapace είναι η Lisbeth Salander. Το αναγνωρίζουν όλοι, μέχρι και ο David Fincher που της πρότεινε να αναλάβει τον ρόλο για δεύτερη φορά, στο αμερικάνικο remake του “The Girl with the Dragon Tattoo”, ένας ρόλος που τελικά κατέληξε στα χέρια της Rooney Mara.
H Noomi είναι η Lisbeth για πολλούς λόγους: μικρόσωμη, όπως την ήθελε ο Larsson, αλλά όχι τόσο εύθραυστη, όσο είχε αρχικά κατά νου ο συγγραφέας, η Noomi κατασκεύασε μια καθ' όλα αναρχική και απειλητική περσόνα, που αντικατοπτρίζει τη δύναμη του χαρακτήρα της Lisbeth, κατά την άποψή μου, καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη εκδοχή είδαμε στο πανί. Μυώδης, ώστε να γίνεται πειστική η ικανότητά της να ανταπεξέλθει στις σκηνές βίας τις οποίες συχνά ο χαρακτήρας πρέπει να υποστεί, και με ένα βλέμα τόσο σκοτεινό, που διαπερνά την οθόνη, η Noomi Rapace είναι, χωρίς υπερβολή, μια αποκάλυψη στον κόσμο του σινεμά.
Η αμφισεξουαλικότητά της, ένα θέμα που αναλύεται στα βιβλία, συγκρίνοντας τις σχέσεις που δημιουργεί η Lisbeth με τον Δημοσιογράφο Mikael Blomkvist και την Miriam Wu, απλά περνά ξυστά από την οθόνη, ως ένα ακόμη στοιχείο της αμφισημίας που χαρακτηρίζει την προσωπικότητά της. Δυστυχώς οι κινηματογραφιστές επέλεξαν να μην επεκταθούν στο θέμα αυτό!
Σε αυτή την εκδοχή της ταινίας, δεν έχουμε την ευκαιρία να δούμε πως δουλεύει το σπάνιο μυαλό της Lisbeth από μέσα, όπως στα μυθιστορήματα, αλλά έχουμε την δυνατότητα να την δούμε να ζωντανεύει στο πανί, με απαράμιλλο τρόπο. Από την πρώτη σκηνή, της πρώτης ταινίας της τριλογίας, μέχρι την τελευταία, Lisbeth kicks ass!
"H Noomi είναι η Lisbeth για πολλούς λόγους: μικρόσωμη, όπως την ήθελε ο Larsson, αλλά όχι τόσο εύθραυστη, όσο είχε αρχικά κατά νου ο συγγραφέας, η Noomi κατασκεύασε μια καθ' όλα αναρχική και απειλητική περσόνα, που αντικατοπτρίζει τη δύναμη του χαρακτήρα της Lisbeth καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη εκδοχή είδαμε στο πανί"
3. David Fincher (σκηνοθεσία), Rooney Mara (ερμηνεία)
Εσωστρεφής, αυτιστική, σχεδόν αόρατη: αυτή είναι η Lisbeth του David Fincher, ακριβώς έτσι όπως την ήθελε ο Larsson. H Lisbeth των μυθιστορημάτων πάντα προσπαθεί να περάσει απαρατήρητη, σε έναν κόσμο απειλητικό, άσχετα αν τελικά δεν τα καταφέρνει. Ο Fincher δοκιμάζει μια version του σεναρίου διά χειρός Steven Zaillian που είναι αρκετά πιο κοντά στο βιβλίο (με κάποιες, λίγες, εξαιρέσεις), προσθέτει μια ώρα ακόμη φιλμικού χρόνου, σε σχέση με το Σουηδικό πρωτότυπο, αλλά τελικά προσθέτει ελάχιστα στο μύθο της Lisbeth. Η Mara είναι force of nature μόνο όταν βρίσκεται καβάλα στην μοτοσυκλέτα της. Η Ακαδημία φαίνεται να διαφωνεί, και χαρίζει στην 27χρονη Rooney Mara μια υποψηφιότητα για Όσκαρ. Όταν θα διαβάζετε αυτές τις γραμμές, το περιοδικό θα βρίσκεται στο τυπογραφείο,και η νεαρή Mara ίσως να έχει κερδίσει το αγαλματάκι. Εδώ έχουμε μια εντυπωσιακή, εσωτερική ερμηνεία, που, όμως, για 'μενα, άργησε πολύ. Ίσως να έχω ήδη δημιουργήσει το μύθο μου και να μην μπορώ να ανεχθώ ακόμη μια version. Από την άλλη, ο Fincher έκανε μια πολύ έξυπνη επιλογή, δεν αντέγραψε την Salander της Rapace, αλλά έπαιξε σε ένα άλλο επίπεδο, απ' ότι εκείνη, γι' αυτό και η Rooney Mara κατάφερε να μας δώσει μια ερμηνεία τελείως διαφορετική, με άλλα δυνατά σημεία.
Η Rooney Mara, στυλιζαρισμένη από τον Fincher μοιάζει όντως πιο πολύ με 14χρονο κοριτσάκι, όπως την είχε περιγράψει ο Larsson στο “Κορίτσι με το Τατουάζ”. Ωστόσο καταφεύγει κάποιες φορές σε ατοπήματα που δεν αρμόζουν στην Lisbeth. Παραδόξως, και αντίθετα με την mentalité της ηρωίδας, η Lisbeth του Fincher κάνει κάποιες κινήσεις “οικειότητας” προς τον Blomkvist που είναι 100% κατασκευασμένες από τον Zaillian. H Lisbeth του Larsson ποτέ δεν ζητά την άδεια να σκοτώσει από τον Blomkvist (προς Θεού!), ούτε ξαπλώνει αγκαλιά με τον Blomkvist, ή του ζητά να “βάλει το χέρι του κάτω από την μπλούζα της” . Όπως όλοι πολύ καλά ξέρουμε, η αυθεντική Lisbeth δεν δίνει λόγο για οτιδήποτε κάνει, πόσο μάλλον στο σεξ, κι έχει τις τρυφερότητες γραμμένες στα παλιά της τα άρβυλα.
Όσο για την αμφισεξουαλικότητα της Lisbeth, o Fincher μας δίνει κάτι παραπάνω απ' ότι τα φιλμ του Oplev, και κατά κάποιο τρόπο ικανοποιεί όσους και όσες θα ήθελαν να πάρουν μάτι. Εδώ έχουμε μια κάπως τραβηγμένη σκηνή, όπου η Lisbeth ψαρεύει μια κοπέλα σε ένα κλαμπ, ανταλλάσσουν ένα φιλί, ένα χέρι κατεβαίνει και πάει εκεί που δεν πρέπει, και ξυπνάνε μαζί στο κρεβάτι το επόμενο πρωινό, κι όλα αυτά χωρίς καμία νύξη για το παρελθόν της Lisbeth με την Miriam Wu, την οποία η Lisbeth είχε γνωρίσει ένα χρόνο πριν, σε ένα Pride Parade, είχαν έναν χαλαρό δεσμό, και περνούσαν και οι δυό την ώρα τους παρέα με τα μέλη του συγκροτήματος Evil Fingers.
Τελικά, η εύθραυστη Lisbeth, είναι ταυτόχρονα, στον κόσμο του Larsson, παντοδύναμη. Όχι μόνο για το πείσμα της, και την ευφυία της, αλλά για την ικανότητά της να χειρίζεται τον κόσμο των πληροφοριών. Οι πληροφορίες στον σημερινό κόσμο, είναι ό,τι ήταν κάποτε τα διαμάντια και ο χρυσός για τους πειρατές -και πλέον, ένα συνάλλαγμα ακόμη πιο πολύτιμο από αυτά . Η Lisbeth ειναι μια σύγχρονη πειρατής, κι αυτό αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της ακαταμάχητης γοητείας της.
