ANNA BOLUDA
«Queer Spawn»:
Γόνοι «Περίεργων» Οικογενειών
Η Anna Boluda, βραβευμένη σκηνοθέτης στο «12ο Πολιστιτικό Πανόραμα Θεσσαλονίκης για την Ομοφυλοφιλία/Διαφυλικότητα» το 2010, ήταν φέτος καλεσμένη του Φεστιβάλ Κινηματογράφου κατά τη διάρκεια του 13ου Πανοράματος προκειμένου να συζητήσει τις βραβευμένες ταινίες τις με τους θεατές. Βρήκαμε λοιπόν την ευκαιρία να μας μιλήσει για τα δυο εξαιρετικά ντοκυμαντέρ της με θέμα τις ΛΟΑΤ οικογένειες, τα “Queer Spawn” και “Homo Baby Boom” που εξετάζουν το φαινόμενο της ύπαρξης των ομοφυλόφιλων οικογενειών στις ΗΠΑ και την Ισπανία, αντίστοιχα। Πολυβραβευμένα και τα δύο ντοκυμαντέρ (9 βραβεία για το πρώτο και 5 για το δεύτερο!) έχουν παιχθεί σε δεκάδες φεστιβάλ παγκοσμίως και έχουν προβληθεί στην Ισπανική τηλεόραση στις ΗΠΑ και στη Γαλλία.
Η σκηνοθέτης, Anna Boluda
Αναστασία: Ας ξεκινήσουμε με μια ερώτηση που αφορά την ομοφοβία. Από προσωπική εμπειρία, υπάρχουν δύο είδη ομοφοβίας. Το πρώτο έρχεται έξω από την ΛΟΑΤ κοινότητα, και βασίζεται στην άγνοια. Και το δεύτερο, έρχεται μέσα από την ίδια την κοινότητα, και προέρχεται είτε από τις διαφορές που έχουν οι ομάδες μεταξύ τους είτε από την έλλειψη αποδοχής του ίδιου του εαυτού μας. Πως το βλέπετε αυτό το θέμα;
Anna: Πιστεύω πως όλη η ομοφοβία προέρχεται από την άγνοια. Αυτή που προέρχεται έξω από την κοινότητα, σίγουρα. Και αυτή πιστεύω ότι είναι μια μίξη άγνοιας και φόβου. Φόβος για το διαφορετικό και φόβος ενάντια στα πράγματα που αλλάζουν τον κόσμο. Προσωπικά, και ίσως αυτό να συμβαίνει γιατί είμαι τυχερή, βρίσκω ότι υπάρχει όλο και περισσότερο άνοιγμα και αποδοχή μέσα στην κοινότητα, χρόνο με το χρόνο. Καθώς γινόμαστε όλο και πιο ανοιχτοί, όλο και πιο άνετοι με τον εαυτό μας, και συνειδητοποιούμε ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί διαφορετικοί τρόποι να ζήσουμε, όσο και οι άνθρωποι.
Αναστασία: ένα από τα πράγματα που καταγράψατε στο ντοκυμαντέρ σας "Queer Spawn" ήταν το event "Family Week" που συμβαίνει στις ΗΠΑ, και διοργανώνεται από το COLAGE και το Family Equality Council. Φέτος αυτό το event βρίσκεται στον 16ο του έτος! Πόσο σημαντικές πιστεύετε ότι είναι αυτές οι πρωτοβουλίες, για την καταπολέμηση της ομοφοβίας, εντός και εκτός της κοινότητας;
Anna: Το COLAGE είναι ένας υπέροχος οργανισμός, τον οποίο ξεκίνησαν τα παιδιά των ΛΟΑΤ οικογενειών και έκαναν δραστικά βήματα για την διοργάνωση αυτών των events. Αυτό ξεκίνησε ως μεμονωμένο event, αλλά τώρα έχει εξαπλωθεί σε διάφορες πόλεις των ΗΠΑ. Επίσης στην Ισπανία υπάρχει κάτι ανάλογο, η συνάντηση οικογενειών για ένα-δυο σαββατοκύριακα, σε διαφορετικά μέρη της Ευρώπης. Πιστεύω οτι είναι ένας εξαιρετικός τρόπος self-empowerment, και για τους γονείς και για τα παιδιά. Δεν αφορά τόσο την καταπολέμηση της ομοφοβίας σε αυτές τις συναντήσεις, είναι ότι εκεί θα βρουν ανθρώπους που είναι όμοιοι με αυτούς. Μαθαίνουν πως να μιλούν για την ζωή τους στους γείτονες και στους φίλους τους και μέχρι ποιο σημείο χρειάζεται να εξηγήσουν πράγματα σε αυτούς. Και συνειδητοποιούν, εκτός των άλλων, ότι υπάρχουν άνθρωποι που ποτέ δεν θα δεχθούν αυτή τη διαφορετικότητα (π.χ. άτομα που είναι υπερβολικά θρησκευόμενα), και ότι δεν χρειάζεται να τους πολεμούν για πάντα. Παίρνουν την απόφαση να ζήσουν την ζωή τους, και να τους αφήσουν κι εκείνους να ζήσουν τη ζωή τους, όπως θέλουν, χωρίς να ενοχλούνται πλέον. Δημιουργείται, αν θέλεις, αυτή η συνείδηση της κοινότητας, ότι κανείς δεν είναι μόνος, και ότι αν βρεθεί, για παράδειγμα, σε ένα ομοφοβικό περιβάλλον, υπάρχουν άλλοι σαν κι αυτόν που το χουν ζήσει και μπορούν να τον βοηθήσουν- μπορεί να ρωτήσει κανείς "έχω αυτό το πρόβλημα -τι θα έκανες εσύ στη θέση μου;". Η δημιουργία αυτού του δικτύου είναι πολύ σημαντική γι' αυτές τις οικογένειες. Όταν κάνεις παιδιά, βλέπεις, δεν είναι δυνατόν να ζήσεις "μέσα στην ντουλάπα". Άπαξ και κάνεις οικογένεια, είναι αδύνατον να κρατήσεις κρυφό το ποιος είσαι. Αλλά πολλές από αυτές τις οικογένειες είναι απομονωμένες. Δεν βρίσκονται σε ένα περιβάλλον που υπάρχουν παρόμοιες οικογένειες γύρω τους.
Αναστασία: πως προέκυψε η ιδέα να κάνετε αυτό το ντοκυμαντέρ;
Anna: το 2005 ήμουν στη Νέα Υόρκη, και σπούδαζα με υποτροφία για το Μάστερ μου. Την περίοδο εκείνη έπρεπε να διαλέξω ένα θέμα για να ετοιμάσω ένα ντοκυμαντέρ για την πτυχιακή μου. Συνέπιπτε, την ίδια περίοδο, να συζητάται ο νόμος για τις ΛΟΑΤ οικογένειες στην Ισπανία. Παρακολουθούσα το θέμα, και είδα ότι μιλούσαν όλοι, από τους πολιτικούς μέχρι την Εκκλησία, για αυτό, αλλά κανείς δεν ρωτούσε τις ίδιες οικογένειες, για το τι είχαν να πουν. Μιλούσαν για αυτές τις οικογένειες λες και δεν υπήρχαν. Λες και θα άρχιζαν να υπάρχουν μόλις δημιουργούνταν ο νόμος. Η πραγματικότητα ήταν τελείως διαφορετική. Οι οικογένειες αυτές υπήρχαν ήδη. Τα παιδιά ήταν είτε από υιοθεσία, είτε από προηγούμενη ετερόφυλη σχέση, ή από εξωσωματική (η οποία είναι εύκολα προσβάσιμη σε όλες τις γυναίκες στην Ισπανία). Κι έτσι αποφάσισα να ψάξω και να βρω αυτές τις οικογένειες και να τους δώσω ένα βήμα για να μιλήσουν. Κι ύστερα, όταν επέστρεψα στην Ισπανία, έκανα κάτι παρόμοιο και εκεί.
Αναστασία: γιατί επιλέξατε τον τίτλο "Queer Spawn" (σημ.: παράξενος γόνος);
Anna: ναι, το σλόγκαν ήταν πάνω στα t-shirt που φορούσαν τα παιδιά κατά την διάρκεια της Family Week- αυτά τα t-shirt ήταν κάτι που τα ίδια τα παιδιά σκέφθηκαν να φτιάξουν. Μου άρεσε και ρώτησα τα παιδιά αν μπορώ να το χρησιμοποιήσω, γιατί ήταν ένας όρος που τα ίδια τα παιδιά χρησιμοποιούσαν για να μιλήσουν για τον εαυτό τους.
Αναστασία: βλέπετε διαφορές, σχετικά με το πως ήταν τα πράγματα για τις ΛΟΑΤ οικογένειες, πριν και μετά την επικύρωση του νόμου;
Anna: πριν την ύπαρξη του νόμου, οι οικογένειες φοβούνταν πάρα πολύ. Μια φίλη μου έλεγε ότι: "κάθε φορά που παίρνω το αυτοκίνητο κάνω το σταυρό μου, να μην πάθω κανένα ατύχημα, γιατί αν πεθάνω τα παιδιά μου δεν θα έχουν κανέναν γονιό, θα χάσουν και τους δυο γονείς". Μετά την ύπαρξη του νόμου, οι οικογένειες νιώθουν ασφαλείς! Νιώθουν ότι κανείς δεν μπορεί να τις καταστρέψει, κάτι που ήταν ο βασικός τους φόβος. Κοινωνικά, επίσης έχει κάνει μεγάλο καλό. Γιατί πλέον οι οικογένειες αυτές αντιμετωπίζονται ανοιχτά στην κοινωνία, στο σχολείο, στην τηλεόραση, παντού μιλάνε γι' αυτές. Οπότε όσο περισσότερο μιλούν γι' αυτές τόσο περισσότερο οι άνθρωποι είναι πιο ανοιχτοί, φοβούνται λιγότερο και μαθαίνουν να αποδέχονται το διαφορετικό. Διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στις μεγάλες πόλεις και στην επαρχία. Επίσης υπάρχουν διαφορές μεταξύ της Καταλονίας (Βαρκελώνη κλπ) και της υπόλοιπης Ισπανίας (με εξαίρεση τη Μαδρίτη). Η Καταλονία είναι πιο προοδευτική. Η υπόλοιπη Ισπανία δεν είναι τόσο, και ιδιαίτερα στο Νότο, εκεί που υπάρχει πολύ ισχυρή Καθολική παράδοση. Δημογραφικά, βλέπω να υπάρχει το εξής περίεργο, στις μεγάλες πόλεις είναι τα πράγματα καλά για τις ΛΟΑΤ οικογένεις, λόγω της ανωνυμίας. Αλλά επίσης στις πολύ μικρές πόλεις τα πράγματα είναι πάρα πολύ καλά. Ακόμη και οι πιο θρησκευόμενοι και συντηρητικοί άνθρωποι έχουν την αντιμετώπιση του τύπου "εντάξει, δεν μου αρέσουν οι γκέι, αλλά εσύ είσαι πολύ καλός, είσαι γείτονάς μου, και εσένα σε ξέρω". Είναι στις μέσου μεγέθους επαρχιακές πόλεις όπου τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Γενικότερα, μπορώ να πω ότι ο νέος νόμος έχει δώσει στους γκέι την αίσθηση ότι είναι και αυτοί όπως όλος ο κόσμος, ότι δεν είναι πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
Αναστασία: βρίσκετε ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ΗΠΑ και της Ισπανίας;
Anna: δεν μπορώ να τις συγκρίνω. Αυτό που παρατήρησα όμως ήταν ότι, για παράδειγμα, το αγόρι από το Μανχάταν, ήταν το πιο δύσκολο παιδί απ΄ όλα όσα πήρα συνέντευξη. Δεν μου μιλούσε, γιατί δεν μπορούσε να καταλάβει ποιος είναι αυτός ο τόσο ιδιαίτερος λόγος για τον οποίο ήθελα να κάνω ένα ντοκυμαντέρ για το γεγονός ότι έχει δυο πατεράδες! Γι' αυτόν ήταν τόσο συνηθισμένο, τόσο νορμάλ, που πίστευε ότι εγώ είμαι η τρελή που κάθομαι και ασχολούμαι με αυτό το θέμα. Έλεγε "ναι, έχω δυο μπαμπάδες; Και;;;". Δεν μπορούσε να απαντήσει στις ερωτήσεις μου, του φαινόντουσαν περίεργες. Η άλλη οικογένεια ήταν από το Τέξας. Η κόρη τους αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα στο σχολείο λόγω του bullying. Επίσης, οι γονείς των άλλων παιδιών τα απέτρεπαν από το να κάνουν παρέα μαζί της, επειδή δεν τους άρεσε η οικογένειά της. Αυτό που με σόκαρε, ήταν ότι πίστευα πως οι ΗΠΑ ήταν η χώρα της ελευθερίας, κι όταν πήγα εκεί είδα ότι οι άνθρωποι είναι τόσο συντηρητικοί, ενώ η Ισπανία, μια Καθολική χώρα, που πέρασε από τον φασισμό για να φτάσει στη Δημοκρατία, ξαφνικά έκανε νόμους για τις ΛΟΑΤ οικογένειες μέσα σε 40 χρόνια! Επίσης με σοκάρει η διαφορά που υπάρχει μεταξύ της Ισπανίας και των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών. Χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία, που ήταν πάντα τόσο μπροστά στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και δεν έχουν γάμους για ομοφυλόφιλους! Στη Γαλλία δεν υπάρχει ούτε η εξωσωματική! Πολλές γυναίκες από εκεί και από την Ιταλία, αναγκάζονται να έρχονται στην Ισπανία για να κάνουν εξωσωματική γονιμοποίηση. Αυτό νομίζω ότι είναι το πιο σοκαριστικό, ότι Ευρωπαϊκές χώρες που ήταν τόσο προοδευτικές τώρα γίνονται τόσο συντηρητικές. Βέβαια, στην Ισπανία αυτό είναι κάτι που πρέπει να διαφυλάξουμε. Δεν ξέρουμε αν θα ισχύει ο νόμος υπέρ των ΛΟΑΤ για πάντα. Κυρίως τώρα που η συντηρητική παράταξη απειλεί να αλλάξει πάλι το νόμο, θεωρώντας για δεδομένο ότι θα κερδίσει την επόμενη εκλογική αναμέτρηση λόγω της οικονομικής κρίσης.
Αναστασία: σχετικά με τους ρόλους του πατέρα και της μητέρας στην οικογένεια, η πιο συνηθισμένη απορία των ετεροφυλόφιλων, είναι "ποιος κάνει την μαμά και ποιος κάνει τον μπαμπά" μέσα στην ΛΟΑΤ οικογένεια. Από δική μου εμπειρία, έχω δει ότι οι ΛΟΑΤ γονείς απλά συμπληρώνουν ο ένας τον άλλο χωρίς να κολλάνε σε αυστηρούς διαχωριστικούς ρόλους.
Anna: ναι, στις ΛΟΑΤ οικογένειες υπάρχει αυτή η ελευθερία, του να κάνεις αυτό που σου άρέσει και το οποίο αγαπάς, είτε είναι το μαγείρεμα είτε είναι το πλύσιμο, αντί να κάνεις κάτι επειδή είσαι υποχρεωμένος να το κάνεις από κάποιον ρόλο. Μοιράζονται τα πάντα, δεν έχουν αυτά τα ισχυρά συναισθήματα, ότι η ποδιά είναι για τη μαμά, και το κατσαβίδι για τον μπαμπά. Όλοι πρέπει να κάνουν τα πάντα. Δεν υπάρχουν αυτοί οι δυο διαφορετικοί κόσμοι, ο γυναικείος και ο αντρικός, όπως θέλουν να μας κάνουν να πιστεύουμε.
Αναστασία: Το δεύτερο ντοκυμαντέρ σας, το κάνατε σε συνεργασία με την Lesbian and Gay Family Association. Πως δούλεψε αυτή η συνεργασία;
Anna: Το πρώτο μου ντοκυμαντέρ το είχα κάνει στις ΗΠΑ χωρίς χρηματοδότηση, ήταν το τελικό μου πρότζεκτ για τις σπουδές μου. Όταν γύρισα στην Ισπανία έψαχνα για χρηματοδότηση, για ένα παρόμοιο πρότζεκτ, κι έτυχε και οι δυο να θέλουμε να κάνουμε κάτι σχετικό. Έτσι ενώσαμε τις δυνάμεις μας και το κάναμε μαζί. Πρέπει να πω ότι είναι γενικά πολύ δύσκολο να βρεις χρηματοδότηση για ντοκυμαντέρ στην Ισπανία- και για τον κινηματογράφο ισχύει το ίδιο. Όσο πιο "δύσκολο" είναι το θέμα για ένα ντοκυμαντέρ, τόσο πιο δύσκολη και η χρηματοδότησή του. Όμως αυτη η Οργάνωση μπορούσε να διαθέσει μερικά χρήματα, και μου παρείχαν την υποστήριξη αυτή, αλλά δεν μου επέβαλαν κανέναν όρο για το πως θα κάνω την ταινία. Μου δώσανε πλήρη ελευθερία, να διαλέξω τις οικογένειες, να διαλέξω ποια θέματα θα διαπραγματευτώ, τα πάντα.
Αναστασία: υπάρχει μια μικρότερης διάρκειας, ενιάλεπτη έκδοση του ντοκυμαντέρ σας «Homo Baby Boom» και αποτελεί υλικό για επιμόρφωση για τα σχολεία. Έχει ξεκινήσει αυτό το πρόγραμμα επιμόρφωσης;
Anna: αυτή η έκδοση είναι για παιδιά Δημοτικού. Αφήνει απ' έξω το νομικό μέρος και επικεντρώνεται στο πως τα παιδιά των ΛΟΑΤ οικογενειών μπορεί να έχουν δυο μητέρες ή δυο πατέρες. Απαντά σε πρακτικές ερωτήσεις, τύπου "αν έχεις δυο μητέρες ή δυο πατέρες, πως τους αποκαλείς, ώστε να μην μπερδεύεσαι;". Αυτές οι λεπτομέρειες κάνουν τα παιδιά να συνειδητοποιούν τι σημαίνει το να έχει κανείς δυο μαμάδες ή δυο μπαμπάδες. Επίσης, το DVD έχει έναν Εκπαιδευτικό Οδηγό. Έτσι ώστε οι δάσκαλοι να είναι προετοιμασμένοι για το τι να πουν στα παιδιά πριν και μετά την προβολή, ανάλογα με την ηλικία των μαθητών. Το πρόγραμμα αυτό έχει ξεκινήσει σε μερικά σχολεία στην Καταλονία, και η Ένωση έχει προνοήσει έτσι ώστε να υπάρχει ένα αντίγραφο από αυτό το DVD σε κάθε δημόσια βιβλιοθήκη στην Καταλονία. Υπάρχει επομένως ως σχολική δραστηριότητα, ή ως δραστηριότητα μετά το σχολείο, αλλά βασικά εξαρτάται πάρα πολύ από τον δάσκαλο. Αυτός αποφασίζει αν θέλει να συμπεριλάβει αυτού του είδους το περιεχόμενο στο σχολικό του πρόγραμμα. Πιστεύω ότι είναι κάτι το οποίο θα έπρεπε να υπάρχει σε κάθε σχολείο, αν όχι το ίδιο, κάτι παραπλήσιο με αυτό, που να μιλάει για το πόσες διαφορετικού τύπου οικογένειες μπορεί να υπάρχουν.
Αναστασία: ποια ήταν η αντίδραση στο ντοκυμαντέρ; Πως το δέχθηκε ο κόσμος;
Anna: η αποδοχή ήταν εξαιρετική, είμαι πολύ ικανοποιημένη με αυτό, και από την πορεία τους στα φεστιβάλ, και από την τηλεοπτική τους προβολή। Για παράδειγμα μετά την προβολή τους στην Ισπανική τηλεόραση, έλαβα πάρα πολλά μηνύματα στο Facebook, που μου έστελναν ευχαριστίες για αυτό που έκανα. Είναι πολύ όμορφο να έχεις αυτή την αντίδραση, γιατί τα ντοκυμαντέρ αυτά δεν τα έκανα για να βγάλω λεφτά, αλλά γιατί ήθελα να μιλήσω για το θέμα. Οπότε η αποδοχή τους με χαροποίησε.
Αναστασία: ποιες είναι οι προσωπικές σας δυσκολίες, ή θρίαμβοι, που σχετίζονται με τη δουλειά σας;
Anna: η κυριότερη δυσκολία είναι η ανεύρεση πόρων. Δεν θέλω να εργαστώ για μια μεγάλη εταιρία, γιατί με αυτόν τον τρόπο χάνει κανείς την ελευθερία του. Σου λένε τι να κάνεις, και πως να χειριστείς ένα θέμα, και που να εστιάσεις. Προτιμώ να είμαι ανεξάρτητη. Από την άλλη, στην αγορά υπάρχει αυτή η κακή νοοτροπία του κόσμου που περιμένει να πάρει τα πάντα από το ίντερνετ, τζάμπα. Δεν γίνεται να λειτουργήσει κάτι έτσι, γιατί για να κάνεις ταινίες, χρειάζονται πάρα πολλα χρήματα. Σε αυτά τα ντοκυμαντέρ πραγματική πρόκληση ήταν το γεγονός ότι τα έκανα εξ ολοκλήρου μόνη μου. Από το να στείλω email και να ψάξω να βρω τις οικογένειες, τη σκηνοθεσία, και τις συνεντεύξεις, μέχρι το γύρισμα, το μοντάζ, και το dvd με τους υπότιτλους, τα πάντα τα έκανα μόνη μου. Αυτό από την μια ήταν εξαιρετικά κουραστικό, από την άλλη όμως, μου έδωσε τρομερή ικανοποίηση.
Αναστασία: Μου άρεσε πολύ ο τρόπος που τελειώνει το ντοκυμαντέρ, “Queer Spawn”. Τονίζοντας ότι υπάρχει μόνο μια διαφορά μεταξύ των παιδιών που προέρχονται από ετερόφυλες οικογενειών και των παιδιών από ΛΟΑΤ οικογένειες: είναι πιο ανεκτικά.
Anna: Πράγματι. Υπάρχουν πάρα πολλοί οι οποίοι θέλουν να βρουν δικαιολογίες για να καταπιέσουν τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων στην οικογενειακή ζωή και όχι μόνο. Όμως όλες οι μελέτες τους διαψεύδουν, και δείχνουν ότι τα παιδιά των ΛΟΑΤ οικογενειών δεν υστερούν σε τίποτα, από τα παιδιά των ετερόφυλων, συναισθηματικά, ψυχολογικά, και μορφωτικά. Επειδή όμως έχουν ζήσει τη διαφορετικότητα, είναι πιο ανοιχτά σε αυτή, σε όλα τα πεδία της ζωής.
Αναστασία: ποια είναι τα σχέδιά σου για το μέλλον;
Anna: έχω ένα-δυο πρότζεκτ κατά νου. Μένει να βρω τη χρηματοδότηση! Θα δούμε.
Αναστασία: Σας ευχαριστώ πολύ γι' αυτή τη συνέντευξη!
Anna: κι εγώ σ' ευχαριστώ!
INFO:
1.“Queerspawn” είναι ένας όρος που για πρώτη φορά χρησιμοποίησε ο Stefan Lynch, πρώτος πρόεδρος του COLAGE και απόγονος μιας λεσβίας μητέρας κι ενός gay πατέρα. Αργότερα τον όρο έκανε δημοφιλή η χρήση του από την Abigail Garner, κόρη δυο ομοφυλόφιλων αντρών, η οποία έγραψε το βιβλίο «Families Like Mine». http://familieslikemine.com
2. Τα ντοκυμαντέρ της Anna Boluda μπορείτε να τα παρακολουθήσετε δωρεάν στο Ίντερνετ, στα αγγλικά, στη διεύθυνση www.annaboluda.com
Η συνέντευξη έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Screw στο τεύχος Ιουνίου 2011
