by art.em.is.free@gmail.com
"Alice: Not all women are raving bloody lesbians, you know.
George: That is a misfortune I am perfectly well aware of! "
“The Killing of Sister George” (1968), σκηνοθεσία: Robert Aldrich
«Το Hollywood έμαθε στους straight πώς να βλέπουν τους gay, και τους gay πώς να βλέπουν τον εαυτό τους» μας λέει η Lily Tomlin καθώς αφηγείται την ιστορία της ομοφυλοφιλίας στον Αμερικάνικο mainstream κινηματογράφο στο εξαιρετικό ντοκυμαντέρ «The Celluloid Closet» (1995)*.
Από τις πρώτες κωμικές αναφορές στην ανατροπή των στερεοτύπων των δύο φύλων (A Florida Enchantment , 1914) μέχρι τον 21ο αιώνα, την πλήρη αποενοχοποίηση και τον πλουραλισμό που έφερε μαζί του, η κινηματογραφική ιστορία της γυναικείας ομοφυλοφιλίας μοιάζει με ένα ιδιαίτερα αργό και οδυνηρό στρηπτίζ- το οποίο, σημειωτέον δεν έχει ακόμη τελειώσει, καθώς το Hollywood καθεαυτό συνεχίζει να προβάλει τις αντιστάσεις του. Πλουραλισμός υπάρχει στον κινηματογράφο, πλέον, αλλά την «βαριά» δουλειά την έχει κάνει κυρίως ο Ευρωπαϊκός, ο Ασιατικός και ο ανεξάρτητος Αμερικάνικος κινηματογράφος, τολμώντας να θέσει θέματα, να πρωτοτυπήσει και προκαλέσει.
Πραγματικά απίστευτη μοιάζει η διαπίστωση ότι η τηλεόραση έχει αποδειχθεί ένα πολύ πιο ελαστικό μέσο από το εμπορικό σινεμά, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ. Ενώ οι τηλεοπτικές σειρές και οι τηλεταινίες διαδέχονται η μια την άλλη και βάζουν τις λεσβίες, τις τρανς και τις αμφί γυναίκες μέσα σε κάθε σπίτι - και με τεράστια επιτυχία (παραδείγματος χάριν από το L Word μέχρι το Grey’s Anatomy, και από το E.R. μέχρι το House M.D.), προσφέροντας στο κοινό εκτός από ερωτικές ανατριχίλες και εξαιρετικά πρότυπα γυναικών, το Hollywood συνήθως δεν τολμά να φτιάξει το πορτρέτο μιας πρωταγωνίστριας που είναι ξεκάθαρα ομοφυλόφιλη και θα μπορούσε να αποτελέσει θετικό πρότυπο για εκατομμύρια γυναίκες στον κόσμο- με μια/δυο εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Επιπροσθέτως, μια πλειάδα νέων σειρών στις ΗΠΑ και στη Βρετανία τα τελευταία χρόνια (Skins, South of Nowhere, Bad Girls, Buffy the Vampire Slayer , Queer as Folk κ.α.) με λεσβίες πρωταγωνίστριες έχει αναπτερώσει σημαντικά το ηθικό της ΛΟΑΤ κοινότητας, προσφέρει χαρά σε παλιούς και νεότερους και σε κάποιες περιπτώσεις, μαθήματα ζωής.
Αντίθετα, έχουμε δει δεκάδες «τραγικές» ιστορίες, από ναρκoμανείς (Gia, 1998) μέχρι serial killers (Monster, 2003) και από αυτοκτονίες (Lost and Delirious, 2001) μέχρι ολοφάνερα ομοφυλόφιλες γυναίκες με ολοφάνερα λεσβιακές σχέσεις που για κάποιον περίεργο λόγο αποσιωπούνται στην οθόνη, όπως για παράδειγμα στο “Fried Green Tomatoes” (1991) του Jon Avnet. Για να μην πιάσουμε καν τα αιμοσταγή βαμπίρ που έκαναν θραύση στη δεκαετία του ‘70! Πρόκειται για ένα μυστήριο… το οποίο αξίζει να αποκωδικοποιήσει κανείς.
Οι πρώτες λεσβίες στο σινεμά φιλήθηκαν (Morocco, 1930 και Queen Christina, 1933) και χόρεψαν μαζί, (Pandora's Box, 1929)… μέχρι που και έκαναν και σχέσεις:
Girls in Uniform (1931). Η Greta Garbo μας έμαθε ότι ακόμη και Βασίλισσα να είσαι μπορεί να χάσεις στον έρωτα, η Louise Brooks σαγήνευσε και τα δυο φύλα, ζώντας με βίζιτες και δανεικά, και η Marlene Dietrich απογείωσε τις ελπίδες ανδρών και γυναικών σουλατσάροντας στην πίστα με το tuxedo της. Όλα αυτά μέχρι να έρθει ο κώδικας Hays (1930-1968) και να επιβάλει τα μεσαιωνικά σκοτάδια στο αμερικάνικο σινεμά για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες!
Αποτέλεσμα της σκληρής λογοκρισίας ήταν η δημιουργία ενός άλλου «κώδικα». Οι αναφορές στην ομοφυλοφιλία γίνονταν πλεόν μόνο με υπαινιγμούς και έξυπνα τρικ που δεν τα έπιανε το μαχαίρι του χασάπη. Τρανά παραδείγματα είναι το Dracula's Daughter (1936), όπου η κόρη του Δράκουλα (Gloria Holden) ζητά από την Janet (Marguerite Churchill) να γδυθεί με την δικαιολογία ότι θέλει να ζωγραφίσει το πορτρέτο της και η Rebecca (1940) του Alfred Hitchcock όπου η οικονόμος Mrs Danvers (σε μια εξαιρετική ερμηνεία της Judith Anderson που έμεινε στην ιστορία) διατηρεί μια παράδοξη εμμονή, τη λατρεία της γκαρνταρόμπας της πρώην εργοδότριάς της. Φιλμ με χαμηλών τόνων closeted lesbians στην δεκαετία του ‘50 αποτελούν τα Calamity Jane (1953), και Johnny Guitar (1954), ενώ το Caged (1950), είναι αυτό ακριβώς που υπονοεί και ο τίτλος, μια ταινία για φυλακισμένες λεσβίες! Αξέχαστη έχει μείνει επίσης η Ruth Gillette στο μικρό ρόλο της μασέρ στο In a lonely place (1950) με τους Humphrey Bogart και Gloria Grahame, ενώ στο Young man with a horn (1950) ο Kirk Douglas καταδικάζει την Laurel Bacall για την εύνοια που δείχνει στην Katharine Kurasch: «είσαι άρρωστη!» της λέει. Το ίδιο συνεχίζει να πιστεύει και η Shirley MacLaine στο ρόλο της στο The Childrens'Hour (1961), όπου αυτοκτονεί για τα μάτια της Audrey Hepburn. Στο Walk on the WIld Side (1962) η Barbara Stanwyck παίζει την Μαντάμ ενός μπορντέλου που δείχνει ένα κάπως πιο στενό ενδιαφέρον για ένα από τα κορίτσια της - γεγονός που επίσης αντιμετωπίζεται ως αποκύημα μιας αρρωστημένης φαντασίας. 
Ενώ στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια των ‘60s η ομοφυλοφιλία είναι καταδικαστέα, στην Ευρώπη μια σειρά από ταινίες ασχολούνται ανοιχτά με το θέμα. Για παράδειγμα, το The Killing of Sister George (1968), του Robert Aldrich προσφέρει μια εξαιρετικά αναζωογονητική ματιά με το εξαιρετικό του χιούμορ και το Women in Love (1969), εξερευνά τις πολύπλοκες σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ δυο ετερόφυλων ζευγαριών όπου η ομοφυλοφιλική έκφραση αποτελεί ερωτική επιλογή, ενώ οι μεγάλοι auteur βάζουν τα γυαλιά στους Αμερικανούς συναδέλφους τους: ο Ingmar Bergman απαθανατίζει τις Bibi Andersson και Liv Ullmann στο θρυλικό Persona (1966), και ο R.W.Fassbinder τις Margit Carstensen και Hanna Schygulla στο αριστοτεχνικό The Bitter tears of Petra Von Kant (1972) ενώ η ακαδημαϊκός Barbara Hammer αρχίζει να δημιουργεί μοναδικές λεσβιακές ταινίες. 
Ώσπου έρχεται η δεκαετία του ’80 για να αλλάξει αν όχι τα πάντα, τουλάχιστον να παρουσιάσει εκείνες τις «εξαιρέσεις στον κανόνα» στις οποιές αναφερθήκαμε προηγουμένως. Πρόκειται για τις ταινίες Personal best (1982) όπου οι αθλήτριες Patrice Donelly και Mariel Hemingway καταπιάνονται με ένα γελοία εξοντωτικό μπρα ντε φερ μέχρι να αποφασίσουν επιτέλους να πέσουν μαζί στο κρεβάτι, και το Silkwood (1983), το πορτρέτο της Κάρεν Σίλκγουντ που τόλμησε να εναντιωθεί στην βιομηχανία της πυρηνικής ενέργειας, με την Meryl Streep και την Cher σε γλυκούς εναγκαλισμούς. Ήταν η εποχή που το Hollywood αποφάσισε να κάνει «το μεγάλο βήμα» παρουσιάζοντας «θετικά πρότυπα» ομοφυλοφίλων όπως για παράδειγμα στο από καιρό ξεχασμένο Making Love (1982) του Arthur Hiller με τους Michael Ontkean και Harry Hamlin. Τώρα είναι δύσκολο να καταλάβουμε το πώς και το γιατί της εποχής, αλλά η αλλαγή αυτή δεν έγινε αναίμακτα- όταν μόλις δύο χρόνια πριν κυκλοφορούσαν εξαιρετικά ομοφοβικές ταινίες: π.χ. το Windows (1980) με την Elizabeth Ashley στο ρόλο μιας ψυχωτικής λεσβίας (που πληρώνει έναν βιαστή για να της φτιάξει μια βιντεοταινία με τον βιασμό της γειτόνισσάς της, η οποία είναι το αντικείμενο του πόθου της), ενώ ο πολύς Al Pacino επιδείκνυε τα μούσκουλά του στο Cruising (1980) υποδυόμενος τον undercover cop που αναγκάζεται να υποκριθεί ότι είναι gay για να πιάσει έναν δολοφόνο.
Η δεκαετία του ’80 μας χάρισε και δύο ντίβες σε cross-dressing ρόλους, την Julie Andrews που αναλαμβάνει τον ρόλο του gay Πολωνού Κόμη Victor Grazinski που με τη σειρά του υποδύεται γυναικείους ρόλους, στο Victor, Victoria (1982) του Blake Edwards, και την Barbra Streisand που αποφάσισε να μάθει γράμματα…στο Yentl (1983). Η μύγα τσίμπησε μέχρι και τον Steven Spielberg, που μας έδωσε το The Color Purple (1985) με την Whoopi Goldberg σε ντοπαλές περιπτύξεις με την Margaret Avery. Η Whoopi Goldberg θα ξαναπαίξει τη λεσβία μια δεκαετία αργότερα στο Boys on the Side (1995) με παρέα την αγαπητή Mary Louise Parker που αρρωσταίνει πάλι (!) και πεθαίνει ξανά (ίσως να φταίνε εκείνες οι πράσινες τηγανιτές ντομάτες). 
Αίσθηση έκαναν οι Suzan Sarandon και Catherine Deneuve στο The Hunger (1983) του Tony Scott, ενώ ο ανεξάρτητος κινηματογράφος μας έδωσε δυο πολύ ενδιαφέρουσες ταινίες: Desert Hearts, (1985) της Donna Dietch και Lianna (1983) του John Sayles. Την Susan Sarandon θα ξαναδούμε μερικά χρόνια αργότερα στο Thelma & Louise (1991), να δίνει το θρυλικό τελευταίο φιλί στην Geena Davis με εντελώς δική της πρωτοβουλία (υπόψιν, δεν ήταν καν στο σενάριο!). Αν η δεκαετία του ’80 «έσκασε» το παραμύθι, η δεκαετία του ‘ 90 μας χαρίζει περισσότερο σεξ… και ακόμη περισσότερο γέλιο. Josianne Balasko και Victoria Abril στο κωμικό Gazon Maudit (1995), Angelina Jolie και Elizabeth Mitchell στο Gia (υπόψιν, η τηλεταινία είναι της HBO και όχι κινηματογραφική παραγωγή, παρακαλώ) και η Hilary Swank μπαίνει στο βρακί της Chloë Sevigny και κερδίζει το Όσκαρ για το Boys don't Cry (1999)! Περισσότερα ανεξάρτητα διαμάντια αποτελούν τα Salmonberries (1991), Go Fish (1994), The incredible true adventure of two girls in love (1995), High Art (1998), Better than Chocolate (1999).
Την ίδια ώρα που ο κατά τα άνωθι ανεξάρτητος κινηματογράφος μεγαλουργεί το Hollywood μας παρουσιάζει το Bound (1996) των αδελφών Wachowski (αργότερα, δημιουργοί των Matrix) με τις Gina Gershon & Jennifer Tilly και την Sharon Stone ζευγάρι με την Leilani Sarelle στο The Basic Instinct (1992). Δυο ταινίες που εκμεταλλεύονται ανεπαίσχυντα τα υπάρχοντα πορνογραφικά στερεότυπα αλλά είναι όπως και να το κάνουμε, entertainment. Η Sharon Stone θα μετανοήσει λίγα χρόνια αργότερα … και θα τρέξει να κάνει το παιδί της Ellen DeGeneres στο κωμικό segment του "Ιf these walls could talk 2" (2000), το sequel μιας ακόμη πρωτοποριακής τηλεταινίας ενώ η Angelina θα θυμηθεί ξανά τα νιάτα της (Προ Billy Bob) και θα την πέσει στην Winona Ryder στο Girl, Interrupted (1999).
Φτάνοντας αισίως στα μαργαριτάρια της τελευταίας δεκαετίας, έχουμε κυριολεκτικά στήσει πανηγύρι, και δεν ξέρουμε πια τι να πρωτοδιαλέξουμε. Το Hollywood προτείνει την Julianne Moore που σε οτιδήποτε κάνει χώνει κι από ένα λεσβιακό κάτι (βλ. The Hours, The Private Lives of Pippa Lee, Chloe, κλπ) και μετά μας δίνει το Monster (2003), με Christina Ricci και Charlize Theron. Ο υπόλοιπος πλανήτης επιμένει ότι οι λεσβίες δεν είναι τέρατα. Ίσως να είναι λίγο βαρεμένες (σύμφωνα με τον David Lynch, βλέπε Mulholland Drive (2001) με Naomi Watts & Laura Harring) και κάποιες φορές λίγο παραπάνω κακότυχες απ’ ότι θα έπρεπε(βλέπε The Millennium Trilogy [2009-2010] με Noomi Rapace στο ρόλο της bisexual Lisbeth Salander) αλλά μπορούν επίσης να είναι εντελώς γλυκιές και Βρετανίδες και να έχουνε και happy ending! To Ιmagine me and you (2006) με τις Lena Headey & Piper Perabo έκανε το θαύμα του. "Βehold the florist" είχε πει η Elizabeth Mitchell (Gia). Ιδού! Σύμφωνα με το AfterEllen.com ο χαρακτήρας της Luce είναι ο πιο δημοφιλής κινηματογραφικός χαρακτήρας στο λεσβιακό κοινό. Κάτι μας λέει αυτό: επιτέλους θέλουμε να δούμε σχέσεις που τα καταφέρνουν. Αν όχι, τουλάχιστον προσπαθούν βρε παιδί μου! Παραδείγματος χάριν: Loving Annabelle (2006), Saving Face (2004). 
Κι ενώ μέχρι και η ίδια το ‘χει (πλέον) τούμπανο, η Jodie Foster δεν βγήκε ποτέ ανοιχτά από την celluloid closet της. Τι άλλο θα μπορούσε να είναι ο χαρακτήρας της Clarice Starling στο Silence of the Lambs (;) αναρωτιέμαι εγώ και η Clare Whatling απαντά: «dyke». Η σημειολογία έχει αποφανθεί εκεί που το Hollywood εσιώπησε: η Sigourney Weaver στη σειρά Alien, σύμφωνα με το ακαδημαϊκό σύγγραμα της Tamsin Wilton, είναι άλλη μια λεσβία με τσαρούχια που δεν βγήκε ποτέ από την Χολυγουντιανή ντουλάπα της!
ΣΗΜ:*επανεκδόθηκε σε DVD το 2009
Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Screw", στο τεύχος Ιουλίου-Αυγούστου 2010 (#.19-20)
