Για τον ρόλο της Εκκλησίας στην Κοινωνία – στην πολιτική, στην εκπαίδευση και στην ψυχική υγεία

Με αφορμή το μεγάλο ντόρο από την υποψηφιότητα του Κασσελάκη, και την αναφορά (ξανά) στο διαχωρισμό κράτους και Εκκλησίας, αποφάσισα να μοιραστώ κάποιες σκέψεις σχετικά με το ρόλο της Εκκλησίας στην Ελληνική κοινωνία. Δεν πιστεύω ότι η Εκκλησία πρέπει να σταματήσει να υπάρχει. Αλλά δεν πιστεύω επίσης, ότι λειτουργεί για το πραγματικό όφελος της κοινωνίας, με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα. Γι' αυτό θέλω να σας μιλήσω για την εκκλησιαστική μεταρρύθμιση.

Θα μου πείτε, γιατί μιλάς γι' αυτά τα πράγματα και τι σε αφορούν, και γιατί να σε νοιάζει. Δεν είσαι ΛΟΑΤΚΙΑ άτομο, δεν είσαι γυναίκα, και μάλιστα στραμμένη ιδεολογικά προς την αριστερά; Δεν λέει η Αριστερά ότι η Εκκλησία είναι ομοφοβική, μισογύνικη, πατριαρχική, και όλα τα σχετικά; Εγώ όμως βλέπω κάτι άλλο. Αυτό που θα μπορούσε η Εκκλησία να είναι. Αυτό που είναι, και προσφέρει, μέσα από το έργο πνευματικών ανθρώπων που σέβονται πραγματικά το Χριστιανισμό, και κάποιες πρακτικές δεν την αφήνουν να είναι το στήριγμα που μπορεί να είναι για τον άνθρωπο που υποφέρει.

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Θεσσαλονίκη, και γαλουχήθηκα όπως όλοι μας στο Ορθόδοξο Χριστιανικό δόγμα στο δημόσιο σχολείο, ήθελα δεν ήθελα. Η δουλειά μου στο ντοκιμαντέρ με έφερε σε στενή σχέση με τα βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης – τα οποία έχω επισκεφτεί ένα προς ένα και έχω πραγματοποιήσει έρευνα γι' αυτά – με σκοπό την δημιουργία μιας σειράς ντοκιμαντέρ για τα 15 μνημεία που βρίσκονται υπό την προστασία της Ουνέσκο (βυζαντινές εκκλησίες, Ροτόντα κ.α.) Όποιος έρθει σε επαφή με αυτά τα μνημεία, νιώθει το δέος μπροστά σε αυτό που έχει καταφέρει να δημιουργήσει η Ελληνική παράδοση. Και θα ήταν άδικο να ισχυριστεί κανείς ότι αυτά τα μνημεία και αυτός ο πολιτισμός δεν έχει θέση στο σύγχρονο κόσμο και δεν θα έπρεπε ανήκει στην Ελλάδα.  

Η εκτίμησή μου για τον ελληνικό πολιτισμό και για την ελληνοχριστιανική παράδοση είναι βαθιά παρότι διαχωρίζω την προσωπική μου πνευματικότητα από αυτήν για τους δικούς μου λόγους-τους οποίους και θα εξηγήσω.  Και γυρνώντας στη Θεσσαλονίκη, περπατώντας τους δρόμους της, λυπάμαι για την κατάσταση των μνημείων μας που βανδαλίζονται συχνά. Θα ήθελα αυτοί οι νέοι άνθρωποι που τα βανδαλίζουν και νιώθουν αποκομμένοι από το δημόσιο χώρο, από τον πολιτισμό, από την πνευματικότητα, να μπορούν να μάθουν βασικές δεξιότητες. Να βρουν υποστήριξη για τα προβλήματά τους. Να εμπλακούν με τον εθελοντισμό και την κοινωνική προσφορά. Να βρουν μια άλλη διέξοδο στα ψυχολογικά τους θέματα. Να δουν την κοινωνία που ζούμε αλλιώς: ως μια υγιή κοινωνία και όχι ως μια άρρωστη κοινωνία που τους καταπιέζει και τους τιμωρεί. Και να μη χρειάζεται να ξεσπάσουν πάνω σε μνημεία για να εκδηλώσουν την αντίθεσή τους σε αυτό που νιώθουν ως καταπίεση. Κι έχουν δίκιο να τη νιώθουν!!!

Γι' αυτό και το εξής κείμενο: Για τον ρόλο της Εκκλησίας στην Κοινωνία – στην πολιτική, στην εκπαίδευση και στην ψυχική υγεία.

 Η Εκκλησία στην Ελλάδα δεν διαχωρίζεται από την πολιτική. Ασκεί ένα είδος εξουσίας πάνω σε αυτήν και δεν μπορούμε να την παραβλέψουμε όταν μιλάμε για την πολιτική και την εξουσία- καθώς εμπλέκεται άμεσα σε θέματα παιδείας.

 Με λύπη μου παρατηρώ, όσο ζω στην Ελλάδα (είμαι 47 ετών), ότι η Εκκλησία συχνά δεν στέκεται δίπλα στον συνάνθρωπο, αλλά συχνά ο λόγος ορισμένων κληρικών τους τοποθετεί πάνω από τον άνθρωπο. Ο ρόλος της πνευματικότητας, επίσης, είναι συχνά παρεξηγημένος στις σύγχρονες κοινωνίες. Στο σχολείο, αναγκάζουμε τα παιδιά να παρακολουθούν βαριεστημένα τα μαθήματα Θρησκευτικών στα σχολεία και πηγαίνουν στην Εκκλησία χωρίς να τους αγγίζουν οι αρχές του χριστιανικού τρόπου ζωής και χωρίς να εμπνέονται από αυτές στο ελάχιστο. Άρα, γιατί να προστατέψουν τα μνημεία, τις εκκλησίες κλπ σύμβολα του πολιτισμού μας- και κάθε δημόσιο ή ιδιωτικό κτίριο; Γιατί να μην βανδαλίζουν ό,τι δεν θεωρούν δικό τους; 

 Κάτι πάει στραβά. Αυτό το κάτι είναι η αποσύνδεση της πνευματικότητας από τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας δηλώνουν άθεοι.  Όλο και περισσότεροι απεχθάνονται την Εκκλησία και αυτό που αντιπροσωπεύει-την καταπίεση. Θεωρούν την Εκκλησία έναν οργανισμό που νοιάζεται περισσότερο για την διαιώνιση των προνομίων των κληρικών και όχι για την βοήθεια του συνανθρώπου τους. Και δεν έχουν άδικο πολλές φορές.

 Αυτές οι απόψεις ενισχύονται και επιβεβαιώνονται καθημερινά από την συμπεριφορά ορισμένων κληρικών, οι οποίοι προβαίνουν σε καταδικαστικές δημόσιες δηλώσεις για ορισμένα τμήματα του πληθυσμού και προωθούν πολιτικές που είναι αντιεπιστημονικές. Ένα παράδειγμα είναι ο λάθος χειρισμός των θεμάτων που αφορούν τα ΛΟΑΤΚΙΑ άτομα – αλλά και τις γυναίκες.

 Θα δώσω μερικά παραδείγματα για να καταλάβετε πως βλέπω το θέμα και γιατί μιλάω γι' αυτό. Στο τέλος θα εξηγήσω γιατί είναι σημαντικό και πως θα μπορούσε το κράτος να συνδέσει το θέμα της πνευματικότητας και της ψυχικής υγείας για να παρέχει υπηρεσίες στους πολίτες που να ενθαρρύνουν την σύνδεσή τους με την πνευματικότητα με έναν υγιή τρόπο.

 Γράφω γι' αυτό το θέμα γιατί με αφορά και προσωπικά ως γυναίκα και γιατί θεωρώ ότι δεν είναι απλώς “λεπτομέρειες” ή “εξαιρέσεις” αυτά τα περιστατικά που θα αναφέρω, αλλά πολύ πιο ουσιαστικά θέματα- και το γιατί θα το εξηγήσω παρακάτω, επειδή η θέση της γυναίκας στην σύγχρονη κοινωνία είναι σε άμεση σχέση με την θέση την οποία ο άντρας αντιλαμβάνεται ότι έχει απέναντι στη γυναίκα. Και ρυθμιστής της αντίληψης αυτής της θέσης του άνδρα είναι και η Εκκλησία.

 Αρχικά, είναι η εκκλησία αυτή που κάνει την διάκριση ανάμεσα στον άντρα και την γυναίκα. Χωρίζει στα δύο το ποίμνιο μέσα στην Εκκλησία, σε χώρο αντρών και γυναικών, και μετά απαγορεύει μέχρι και την παρακολούθηση τελετών σε γυναίκες που έχουν τη μηνιαία τους αδιαθεσία – υπάρχουν διαρκώς ακόμη και σήμερα, δυστυχώς, περιστατικά όπου ο ιερέας λέει ότι η γυναίκα είναι ακάθαρτη τις ημέρες της περιόδου της και δεν δικαιούται να παραστεί ακόμα και σε κηδείες – κάτι αδιανόητο τον 21ο αιώνα  - οι γυναίκες αποκλείονται ακόμα και από τελετές όπου χρειάζεται να αποχαιρετίσουν έναν συγγενή τους και να δώσουν τον τελευταίο ασπασμό. Αν αυτό δεν είναι ψυχικό τραύμα τι είναι; Η Εκκλησία τραυματίζει συστηματικά τις γυναίκες και τον ψυχισμό τους.

Θυμηθείτε την περίπτωση του ιερέα που άφησε νεαρά κορίτσια να γίνουν παπαδάκια στο ιερό και τέθηκε σε αργία. Πόσο περίεργο είναι για τον σύγχρονο άνθρωπο να γίνεται αυτός ο διαχωρισμός ανάμεσα στα φύλα, και πόσο περίεργο είναι που είμαστε στον 21ο αιώνα και βλέπουμε αυτές τις διακρίσεις, και πόσο περίεργο είναι, να θεωρούμε ότι είναι “φυσικό” να μην έχουν το δικαίωμα οι γυναίκες να ασχολούνται με το ιερό. Τι είναι ΙΕΡΟ τελικά;

 Αυτές οι πρακτικές, πχ της διάκρισης εναντίον της γυναίκας για μια μηνιαία αδιαθεσία, μειώνουν τις γυναίκες και τις βάζουν σε ένα επίπεδο κατώτερο του άντρα. Επίσης είναι παράλογες, γιατί η γυναίκα απλώς κάνει αυτό που η φύση έχει επιλέξει. Ξεπλένει με αίμα τη μήτρα της. Από πότε το αίμα είναι ακάθαρτο; Στις φλέβες των αντρών δεν τρέχει αίμα; Τρέχει αγίασμα; Και από πότε τα θρεπτικά συστατικά της μήτρας που τρέφουν το βρέφος, και φεύγουν με το αίμα είναι ακάθαρτα; Αν το αγέννητο έμβρυο είναι ιερό, η ζωή του είναι ιερή, η σύλληψή του είναι ιερή, τότε γιατί η μήτρα δεν είναι ιερή; Τα θρεπτικά της συστατικά δεν είναι ιερά; Το αίμα της γυναίκας δεν είναι κι αυτό ιερό; Το δικαίωμα να διαλέξει η γυναίκα αν θα γίνει μητέρα ή όχι δεν είναι ιερό;

 Τέτοιες αντιλήψεις απομακρύνουν τις σύγχρονες γυναίκες από την εκκλησία και επίσης ενθαρρύνουν τους άντρες να συμπεριφέρονται με σύμπλεγμα ανωτερότητας απέναντι στις γυναίκες. Γιατί η γυναίκα να θεωρήσει ιερή τη ζωή του εμβρύου και να μην προβεί στην άμβλωση όταν έχει κακοποιηθεί ή βιαστεί για να το αποκτήσει και να το κυοφορήσει; Γιατί δεν υπάρχει μάθημα σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία, ώστε η σεξουαλική πράξη να μην περιβάλλεται με τον μανδύα της ενοχής και οι νέοι να γνωρίζουν πως να συνάπτουν υγιείς σχέσεις; Γιατί η Εκκλησία μπλοκάρει αυτά τα προγράμματα;

Το συλλογικό ψυχικό τραύμα είναι βαθύ.

 Όσο οι άνδρες νιώθουν ανώτεροι των γυναικών, θα συνεχίσουν να ασκούν βία- στις γυναίκες τους και στα παιδιά τους, για να επιβάλλουν αυτό που θεωρούν εκείνοι σωστό. Σε μια τραυματισμένη κοινωνία, οι γυναίκες, όντας οι ίδιες γεμάτες ενοχές, μεγαλώνουν τα παιδιά τους ενοχικά, και τους μεταδίδουν το τραύμα και την ενοχή. Η απενοχοποίηση, που είναι το ζήτημα εδώ, οδηγεί κάποια παιδιά να την αναζητήσουν μέσω της παραβατικότητας. Αν δεν επουλωθεί το κοινωνικό τραύμα η κοινωνία θα συνεχίσει να γεννά την βία και την παραβατικότητα. Το ζήτημα είναι πολύ βαθύ. Η παραβατικότητα δεν διορθώνεται με περισσότερα πρόστιμα και περισσότερους νόμους. Μπορεί να διορθωθεί μόνο μέσα από τη διαχείριση και την επούλωση του τραύματος  - του προσωπικού και του συλλογικού. Καμία κοινωνία δεν είναι ελεύθερη από το τραύμα. Και πιστεύω, ίσως οι ενήλικες που είναι όντως ελεύθεροι από το τραύμα να είναι ελάχιστοι.

 Η ανισορροπία ανάμεσα στον άντρα και στην γυναίκα, στο αρσενικό και στο θηλυκό, η τάση που υπάρχει στον άνθρωπο να επιβληθεί στην φύση και να την εκμεταλλευτεί, είναι ένα βαθιά υπαρξιακό, ηθικό και πνευματικό θέμα. Και έχει πολιτικές προεκτάσεις, προεκτάσεις στην οικονομία, στην οικολογία και στην πολιτική. Και έχει σχέση με την αντίληψη του άντρα για τον εαυτό του.

 Επιτέλους, ας σταματήσει να είναι η γυναίκα σύμβολο του προπατορικού αμαρτήματος και δικαιολογία για τον “πειρασμό”. Δεν φταίνε οι γυναίκες που κάποιοι άντρες δεν ελέγχουν τα πάθη τους. Ο μύθος του Αδάμ και της Εύας είναι συμβολικός και όχι πραγματική ιστορία. Σκοπεύει στο να αντιληφθεί ο άνθρωπος ότι η διάκριση μεταξύ καλού και κακού προέρχεται από την μετακίνηση του ανθρώπου από τη μη εννοιολογική σκέψη στην εννοιολογική-στο διαχωρισμό που ο ίδιος κάνει μεταξύ καλού και κακού, και τη συνειδητοποίηση ότι η γνωστική του λειτουργία προκρίνεται σε ρυθμιστή του τρόπου με τον οποίο βλέπει τον κόσμο-και γι' αυτό είναι δυστυχισμένος. Η λογική, η κρίση, η γνώση, είναι μόνο λίγα πράγματα από εκείνα που χρειαζόμαστε για να ζούμε συνολικά, ουσιαστικά και ευτυχισμένα. Η ευτυχία έρχεται μόνο με την σύνδεσή μας με το όλον.

 Η Εκκλησία κάποιες φορές φαίνεται σαν να έχει ξεχάσει κάτι πολύ βασικό. Ότι ο τρόπος αναπαραγωγής του ανθρώπου δεν γίνεται με μαγικό τρόπο, αλλά με βιολογικό τρόπο, τον τρόπο που η φύση έχει επιλέξει. Το να ενοχοποιεί την σεξουαλική πράξη δεν οδηγεί πουθενά, εκτός από την απόσταση του ανθρώπου από την ίδια του τη φύση. Η Εκκλησία θεωρεί την σεξουαλική πράξη ιερή, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και μόνο. Ο σύγχρονος άνθρωπος όμως, δεν την θεωρεί ιερή. Την θεωρεί μια φυσική ανάγκη-όπως και αν συμβαίνει. Η αντίληψη κάποιων λειτουργών της εκκλησίας γι' αυτά τα θέματα στο σήμερα δεν βοηθά. Αντίθετα, απομακρύνει όλο και περισσότερο τον σύγχρονο άνθρωπο από αυτήν.

 Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν θεωρεί τη φύση ιερή. Η Εκκλησία, τι θεωρεί ότι είναι η φύση; Αν είναι η ζωή του αγέννητου παιδιού ιερή, η φύση που την γεννά δεν είναι ιερή; Η φύση που την υποστηρίζει, δεν είναι κι αυτή ιερή;

 Η Εκκλησία τιμωρεί με κακοποιητικό λόγο τα άτομα που δεν αναπαράγονται με σεξουαλική επαφή και επιλέγουν συντρόφους που δεν είναι του αντίθετου φύλου (ΛΟΑΤΚΙΑ). Έχοντας ενοχοποιήσει την σεξουαλική πράξη, και βάζοντας συγκεκριμένους ηθικούς κανόνες για την τέλεσή της (μόνο μέσα στο γάμο, μόνο για τεκνοποίηση, μόνο ανάμεσα σε ετεροφυλόφιλα ζευγάρια) στερεί από ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, την δυνατότητα να εκτιμήσει τις άλλες υπηρεσίες που παρέχει η Εκκλησία, που είναι προς όφελος της κοινωνίας, και προς όφελος της πνευματικότητας, που μπορεί και να είναι μια υγιής στάση του ανθρώπου απέναντι στη ζωή καθώς μέσα από την πνευματικότητα μπορεί να αντιμετωπίσει το υπαρξιακό του άγχος για το θάνατο.

Και επίσης, αν θέλει η Εκκλησία να απευθύνεται σε όλους, και όχι σε συγκεκριμένα άτομα συγκεκριμένων συντηρητικών αντιλήψεων, θα πρέπει να είναι ειλικρινής. Και να σταματήσει να υποκρίνεται ότι είναι ένας πυλώνας κάποιας πουριτανικής ηθικής που αναγκάζει ιερείς οι οποίοι είναι ομοφυλόφιλοι να κρύβονται, και να κάνει κηρύγματα για την δήθεν ανηθικότητα των ΛΟΑΤΚΙΑ ατόμων. Το σεξ και η ηθική είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Το ετεροφυλοφιλικό σεξ δεν είναι ηθικό όπως και να γίνεται, με όποιον τρόπο και να γίνεται. Στο μυαλό όμως κάποιων έτσι είναι, γι' αυτό και δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να θεωρήσουν την γυναίκα υπεύθυνη για το βιασμό της, για την κακοποίησή της, και για το γεγονός ότι μένει έγκυος εκτός γάμου.

Σας έχω νέα. Βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα. Το σεξ είναι ηθικό όταν υπάρχει συναίνεση και δεν έχει καμία μα καμία σημασία το φύλο των ατόμων. Το μόνο που έχει σημασία είναι να θέλουν και οι δυο να είναι μαζί. 

 Προσωπικά, ως γυναίκα, κουράστηκα από τον κακοποιητικό λόγο των κληρικών. Αναγκάστηκα για τις προσωπικές μου πνευματικές αναζητήσεις να απευθυνθώ τελικά στη φιλοσοφία, στον στοχασμό και στον διαλογισμό. Και εκεί βρήκα αυτό που χρειαζόμουν. Αλλά με ενοχλεί ο τρόπος που ο σύγχρονος άνθρωπος απορρίπτει την πνευματικότητα και την σοφία αιώνων. Γιατί στερεί από τον εαυτό του κάτι πολύ βασικό.

 Τι είναι η πνευματικότητα, όμως; Και γιατί βρίσκεται η πνευματικότητα όλο και περισσότερο στο πυρ το εξώτερον από ανθρώπους που δεν βρίσκονται στην Εκκλησία; 

 Γιατί η πνευματικότητα παραμένει ένα μυστήριο. Η επιστήμη διαρκώς προσπαθεί να δώσει απαντήσεις για τις σωματικές, τις συναισθηματικές και τις διανοητικές διεργασίες του σώματος. Και σταματά, και σηκώνει τα χέρια ψηλά, στο σημείο όπου πρέπει να εξηγήσει πως προκύπτει η συνείδηση του ανθρώπου. Τι είναι συνείδηση;

 Η επιστήμη δεν έχει βρει ακόμα 100% την απάντηση. Και τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκα, όταν η ίδια η επιστήμη που δεν παραδέχεται την ύπαρξη της “ψυχής” χρησιμοποιεί τον όρο “ψυχική υγεία” για να περιγράψει περιληπτικά τα σωματικά, συναισθηματικά, νευρολογικά, ορμονικά κ.α. προβλήματα απορρύθμισης των συστημάτων του σώματος που εμφανίζουν προβλήματα λειτουργικότητας, συνδέονται με την συμπεριφορά του ατόμου και τελικά εντοπίζονται εκεί, στην συμπεριφορά του, όπου γίνονται τελικά φανερά και οφθαλμοφανή.

 Δεν είναι όλα, όμως, ένα σύνολο; Ο άνθρωπος, η φύση, ο ίδιος ο πλανήτης που ζούμε; Δεν είμαστε ξεχωριστοί από το σύνολο. Το να νομίζουμε ότι είμαστε, είναι απλά εγωισμός. Όλη μας η ύπαρξη εξαρτάται από το περιβάλλον μας. 

 Γιατί η ψυχιατρική χρησιμοποιεί ακόμα τον όρο “ψυχή” αφού η επιστήμη δεν αποδέχεται την ύπαρξη της ψυχής; Τι είναι ψυχή; Τι είναι συνείδηση; Μήπως είναι τελικά, απλώς, αυτό που μας συνδέει όλους σε ένα σύνολο; Μήπως είναι κάτι “πανταχού παρών και τα πάντα πληρών”;

 Προσωπικά αδιαφορώ τι όνομα θα του δώσουμε τελικά. Αναλόγως με τη φιλοσοφία του καθενός, αυτό που μας συνδέει μπορεί να λέγεται Θεός. Μπορεί να λέγεται Αλλάχ. Μπορεί να λέγεται Βουδική φύση. Μπορεί να λέγεται χίλια δύο πράγματα. Για τον άθεο, η συνείδηση είναι αυτή που μας συνδέει με τα άλλα πράγματα γύρω μας. Η συνείδηση μας επιτρέπει ή μας αποτρέπει από το να προβούμε σε καλές ή κακές πράξεις.

 Στην γλώσσα της ψυχικής υγείας, συνδεόμαστε μέσω της ενσυναίσθησης. Η ενσυναίσθηση, αυτή η ικανότητα για συμπόνια, είναι εγγενής στον άνθρωπο. Η ενσυναίσθηση επίσης λείπει όλο και περισσότερο από τον σύγχρονο άνθρωπο. Από τον άνθρωπο που καθημερινά ζει περιορισμένος μέσα σε ένα τσιμεντένιο διαμέρισμα-κουτί, στοιβαγμένος σε πόλεις, μετακινείται κλεισμένος μέσα σε ένα αυτοκίνητο χωρίς να επικοινωνεί με τους συνανθρώπους γύρω του. Που ενημερώνεται για αυτά που συμβαίνουν γύρω του μέσω της τεχνολογίας και διαδρά σε κοινωνικά δίκτυα μέσω του τηλεφώνου ή του υπολογιστή του. Κυκλοφορεί διαρκώς ανάμεσα σε άψυχα αντικείμενα και αλληλεπιδρά με αυτά. Αλλά λείπει επίσης η ενσυναίσθηση και από τον πνευματικό λόγο – τον λόγο του κηρύγματος στην Εκκλησία από ορισμένους σκληροπυρηνικούς κληρικούς.

 Από το σύγχρονο άνθρωπο, από τον σύγχρονο πολίτη, λείπει η ενσυναίσθηση γιατί δεν θέλει να νιώθει. Δεν τολμά να νιώσει τον πόνο, την στεναχώρια, την θλίψη, δεν τολμά να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του, δεν τολμά να συνδεθεί με το όλον. Όντας αποσυνδεδεμένος από τον ίδιο του τον εαυτό, συνεχίζει να θεωρεί τον εαυτό του το κέντρο του σύμπαντος. Βλέπει τον εαυτό του σαν έναν πλανήτη σε τροχιά ανάμεσα σε άλλους μακρινούς πλανήτες. Οι άνθρωποι γύρω του απλώς περιφέρονται γύρω του. Δεν έχει καμία σύνδεση με αυτούς. Ζει σε πόλεις, ανάμεσα σε αγνώστους. Κι έτσι, η γειτονιά στις πόλεις έχει υποβαθμιστεί. Ο ρόλος της, έχει χαθεί. Χρειάζεται να ζωντανέψουμε την σχέση με την γειτονιά μας, με την πόλη μας, με τη φύση.  Αυτό θα γίνει όταν συνδεθούμε ξανά με τον εαυτό μας.

 Στα σχολεία υπάρχουν μαθήματα Θρησκευτικών που γίνονται σχεδόν κατηχητικά, με έναν μηχανιστικό τρόπο, με τον οποίο τα παιδιά δεν συνδέονται. Μαθαίνουν από νωρίς ότι τα θρησκευτικά είναι κάτι το υποχρεωτικό που απλώς περνά και δεν τα αγγίζει, όπως δεν τα αγγίζει γενικότερα το εκπαιδευτικό σύστημα με τον τρόπο που επιβάλλει την γνώση. Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν ότι η πνευματικότητα είναι κάτι ασύνδετο με τα ενδιαφέροντά τους, και ότι η γνώση είναι απλώς επανάληψη και παπαγαλία, και όχι έρευνα, κριτική σκέψη και διάθεση για ζωή. 

 Από τις σχολές της θεολογίας, περνούν αρκετοί κληρικοί ή λαϊκοί που έχουν ασχοληθεί και με την ψυχολογία και έχουν πτυχία ψυχολογίας. Μια ομάδα εργασίας τέτοιων ανθρώπων, που θα τολμούσαν να συνδέσουν την επιστήμη με την πνευματικότητα, και την κοινωνική δράση με την εκπαίδευση, θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν άλλον τρόπο υποστήριξης της ψυχικής υγείας και μια άλλη μέθοδο ώστε η εκπαιδευτική διαδικασία να γίνεται για την υποβοήθηση των παιδιών - για να συνειδητοποιήσουν ότι η πνευματικότητα δεν είναι κάτι παρωχημένο, και ότι η πνευματικότητα έχει έναν πολύ σημαντικό ρόλο να παίξει στον σύγχρονο κόσμο.

 Μερικοί εκπαιδευμένοι θεολόγοι/ψυχολόγοι, με εξαιρετική αίσθηση ενσυναίσθησης, με αυξημένη την αίσθηση της ευθύνης απέναντι στο παιδί και στον σύγχρονο άνθρωπο, και στην κοινωνία, με δεξιότητες που βασίζονται στην κατανόηση, στην συμπερίληψη, και στην υποστήριξη των άλλων, άνθρωποι άξιοι που ακούν και δεν κηρύττουν, που μαθαίνουν στους άλλους την πράξη της συμπόνιας και της συγχώρεσης – αυτοί οι άνθρωποι λείπουν από τον φυσικό τους χώρο. Τον χώρο της εκπαίδευσης. Και λείπουν και από το χώρο της Εκκλησίας. Λείπουν και από τον κοινωνικό χώρο. Δεν υπάρχουν πουθενά, σε ένα οργανωμένο σύστημα. Είναι μονάδες που προσπαθούν να κάνουν το έργο τους από δω κι από κει, μέσα σ' ένα σύστημα που τους μάχεται. Ναι, υπάρχουν πνευματικοί που είναι όντως πνευματικοί. Και ξεχωρίζουν για το έργο τους.

 Αν είχαμε ένα πρόγραμμα ψυχικής υγείας για τα σχολεία, έναν καθηγητή σε κάθε σχολείο σε ρόλο συμβούλου ψυχικής υγείας, ο καθηγητής είναι πχ εκπαιδευμένος θεολόγος-ψυχολόγος, και αυτός παρέχει εθελοντικά τις υπηρεσίες του στον μαθητή, όχι με διάθεση κατήχησης, όχι με διάθεση για ηθικολογία, όχι με διάθεση “εκμάθησης” σωστών τρόπων, αλλά με διάθεση επικοινωνίας, με την ικανότητα για ενσυναίσθηση, με την εκμάθηση τρόπων που επιτρέπουν την συγχώρεση, που επιτρέπουν την αναπτέρωση της συνείδησης και όχι την καταστολή της – αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να βρεθούν, να ενθαρρυνθούν, να εκπαιδευτούν, και να εκπαιδεύσουν. 

 Το κράτος θα μπορούσε να πρωτοστατήσει στην οργάνωση ενός τέτοιου προγράμματος προαγωγής της ψυχικής υγείας. Ώστε η συνείδηση να γίνει αυτό που χρειάζεται να είναι. Η φωνή της λογικής, που συνδυάζεται με την φωνή της ενσυναίσθησης – αυτές οι φωνές υπάρχουν μέσα σε κάθε άνθρωπο. Και μάχονται μεταξύ τους μέσα του, και εναντίον του, όταν χάνει την σωματική, συναισθηματική και διανοητική του υγεία και ισορροπία. Μάχονται μέσα του και η μάχη αυτή επεκτείνεται και βγαίνει προς τα έξω και εκφράζεται με πράξεις καταστροφικές για τον ίδιο και για την κοινωνία που ζει- με αρχή την ίδια την γειτονιά όπου μένει. Πράξεις που μολύνουν τον δημόσιο χώρο. Πράξεις που οδηγούν σε αυτοκαταστροφικές τελικά, πρακτικές. Γιατί ο δημόσιος χώρος είναι δικός μας χώρος, όχι ξένος. Κι όταν τον εγκαταλείπουμε, εγκαταλείπουμε τον εαυτό μας. 

 Η Εκκλησία χρειάζεται να γίνει υγιής οργανισμός. Και η κοινωνία χρειάζεται μια υγιή Εκκλησία.  Χρειαζόμαστε ανθρώπους που θέλουν και μπορούν να θεραπεύσουν αυτό το φαινόμενο της κοινωνικής κατάρρευσης. Να καταφέρει η χώρα μας να μπει σε μια διαδικασία θεραπείας. Να βρει τους υγιείς πνεύμονές της, και να μπορέσει ξανά να αναπνεύσει.

 Καμία πολιτική δεν σκέφτεται με αυτό τον τρόπο. Καμία πολιτική δεν βάζει στο κέντρο τον πολίτη τον ίδιο. Καμία πολιτική δεν συνδέει οργανικά τον σύγχρονο πολίτη με τον φυσικό του χώρο, τον δημόσιο χώρο. Καμία πολιτική δεν λαμβάνει υπόψιν τον ρόλο της ψυχικής υγείας.

 Αυτή η αδιαφορία, η απάθεια και η παραβατικότητα που βλέπουμε γύρω μας δεν είναι απλώς έλλειψη ευθύνης. Είναι βαθύ κοινωνικό και ψυχολογικό πρόβλημα. Είναι πρόβλημα ψυχικής υγείας.  Η απαθής στάση και η παραβατικότητα δεν είναι η στάση ενός υγιούς ανθρώπου. Προβλήματα ψυχικής υγείας δεν υπάρχουν μόνο (αν και είναι περισσότερο φανερά) σε άτομα που είναι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Προβλήματα ψυχικής υγείας έχει και ο γονέας που κακοποιεί το παιδί του, το οποίο θα πάει στο σχολείο και με τη σειρά θα κακοποιήσει τους συμμαθητές του (bullying). Προβλήματα ψυχικής υγείας έχουν και οι καθηγητές στα ίδια αυτά σχολεία, που δεν έχουν το μέσο να φροντίσουν τα παιδιά όπως χρειάζεται ώστε να βρουν λύσεις σε αυτό το φαινόμενο, και λυγίζουν κάτω από το σύστημα το οποίο καλούνται να υπηρετήσουν-μεταδίδοντας τη γνώση μηχανικά και χωρίς φροντίδα προς το μαθητή. Η έλλειψη επαγγελματιών ψυχικής υγείας στα σχολεία είναι ένα ζήτημα πολύ βαθύ και όχι μόνο συστημικό. 

 Μιλώ για την ψυχική υγεία γιατί πιστεύω ότι οι κοινωνίες μας πάσχουν επειδή δεν είναι υγιείς. Βλέπω το πρόβλημα ολιστικά: στον αστικό ιστό, ο άνθρωπος αποκόβεται από τη φύση – από την ίδια του τη φύση. Ξεχνά την σύνδεσή του με τον κόσμο αυτό, με τον πλανήτη όπου ζει, γιατί ξεχνά τη σύνδεσή του με το ίδιο του το σώμα – το οποίο για να είναι υγιές χρειάζεται να βρίσκεται σε κίνηση και να ζει μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν είναι μολυσμένο. Σε ένα περιβάλλον που του επιτρέπει πραγματικά να αναπνέει. Σε ένα περιβάλλον που το οικοσύστημα της πόλης έχει πνεύμονες. Πνεύμονες πρασίνου που επικοινωνούν μεταξύ τους. Και που του επιτρέπουν να περπατά, να ασκείται και να ποδηλατεί για να προφυλάσσει την σωματική του υγεία- η ψυχική υγεία είναι προέκταση της σωματικής.

Η Εκκλησία χρειάζεται να αποκοπεί από την πολιτική και να βρει το ρόλο της μέσα στην κοινωνία. Πρέπει επίσης να σταματήσει να εκμεταλλεύεται τα χρήματα του φορολογούμενου γιατί αυτό δεν είναι ηθικό. Η Εκκλησία ασχολείται τόσο πολύ με την ύλη, που δεν μοιάζει πια με πνευματικό οργανισμό. Η Εκκλησία έχει περιουσία και μπορεί να την διαχειριστεί για να πληρώνει τους ιερείς. Οι ιερείς έχουν εισόδημα από όλες τις τελετές που πραγματοποιούν και όσοι είναι πιστοί Χριστιανοί φροντίζουν να δίνουν χρήματα στην Εκκλησία. Επομένως, αν ένας πολίτης της Ελλάδας δεν είναι Χριστιανός, δεν είναι και υποχρεωμένος να πληρώνει φόρους για την Εκκλησία για τις υπηρεσίες της. Αν θέλουν οι ιερείς να είναι δημόσιοι υπάλληλοι, ας εκπαιδευτούν πρώτα στην ψυχολογία, αφού θέλουν να ασχοληθούν με την ψυχή των ανθρώπων. Και ας έρθουν μετά να υποστηρίξουν ψυχικά τον συνάνθρωπό τους. Όχι με κηρύγματα, αλλά με συμπαράσταση και κατάθεση ψυχής. 

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ -

ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΤΗΤΑΣ

On account of Anthony Bourdain - Με αφορμή τον Άντονι Μπουρντέν

Έχω αργήσει λίγο να το δω... μόλις παρακολούθησα το "Roadrunner" (2021) - την ταινία που είναι αφιερωμένη στον Anthony Bourdain, τη ζωή και το έργο του. Είναι μια σπουδαία ταινία. Μου άρεσε το πώς κατάφεραν να συλλάβουν εκείνο το άγριο κομμάτι του που γοήτευσε τον κόσμο.

Θα μιλήσω για τα δύσκολα πράγματα τώρα, οπότε, αν η αναφορά στην αυτοκτονία είναι trigger για σας, τότε δεν πρέπει να διαβάσετε αυτή την ανάρτηση. Είναι όμως για καλό. Μπορεί να μάθετε κάτι διαβάζοντας αυτό το post. 

Θα προσπαθήσω να το κρατήσω σύντομο και ουσιαστικό όσο περισσότερο μπορώ. Στον σημερινό κόσμο, σπάνια μιλάμε για τον πόνο. Ο σωματικός πόνος δεν είναι ανεκτός και έχουμε πολλούς τρόπους να τον αντιμετωπίσουμε χημικά. Πολλοί άνθρωποι είναι εξαρτημένοι από τα παυσίπονα με αποτέλεσμα να είναι εθισμένοι. Ο συναισθηματικός πόνος είναι συνήθως κάτι για το οποίο τραγουδάμε, και αν είμαστε τυχεροί, κάτι για το οποίο μπορούμε να μιλήσουμε με τους καλύτερους φίλους μας, για να τον ξεδιπλώσουμε. Πιο συχνά, ντρεπόμαστε γι' αυτόν, και αν είμαστε τυχεροί, μπορούμε να τον ξεπακετάρουμε με τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας. 

Λέω "αν είμαστε τυχεροί" τόσες φορές, γιατί πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται ιδιαίτερα να εκφράσουν τα συναισθήματά τους για πολλούς λόγους. Συχνά, κρύβουν τον πόνο και την ντροπή τους πίσω από ένα χαρούμενο προσωπείο, ή προσπαθούν να βρουν τρόπους να τον αποφύγουν. Ο Bourdain θάφτηκε μέσα στη δουλειά του και η ένταση με την οποία το έκανε αυτό τον εξάντλησε. Υπάρχουν πολλές άλλες πτυχές της προσωπικότητάς του που δεν μπορώ να αναλύσω εδώ. Θα επιμείνω στο συγκεκριμένο θέμα, επειδή πιστεύω ότι είναι σημαντικό για πολλούς ανθρώπους. 

Οι άνθρωποι που έχουν επιβιώσει από την αυτοκτονία και έχουν νιώσει την έντονη αίσθηση της απώλειας κάποιου που έφυγε από τη ζωή με αυτόν τον τρόπο, συχνά βλέπουν κάποιο είδος μοτίβου, κάτι ανησυχητικό στη συμπεριφορά ενός ατόμου που θα διαπράξει αργότερα αυτή την πράξη. Σε αυτή την ταινία, οι φίλοι του Bourdain μιλούν ανοιχτά για αυτά τα σημάδια. Εκείνη την εποχή, δεν τα ερμήνευσαν με τον τρόπο που θα έπρεπε - εκ των υστέρων βγάζουν νόημα. Φυσικά, δεν το λέω αυτό για να αποδώσω ευθύνες. Αντιθέτως, είμαι εδώ για να πω ότι αν αισθάνεστε ότι ένα άτομο που αγαπάτε βρίσκεται σε βαθύ συναισθηματικό πόνο, παρακαλώ δώστε του μεγάλη προσοχή και βεβαιωθείτε ότι έχει την φροντίδα που χρειάζεται. 

Υπάρχουν καμπανάκια γι' αυτό. Μερικές φορές, η συμπεριφορά του ατόμου φαίνεται εκτός του χαρακτήρα του, αυτοκαταστροφική και ξεσπάει – μπορεί να ξεσπάσει σε σας. Μπορεί ακόμη και να σας πληγώσουν αυτά που θα σας πει. Μπορεί να πει πράγματα που σας προκαλούν πόνο. Όταν συμβαίνει αυτό, η τάση σας θα είναι να προστατεύσετε τον εαυτό σας. Αλλά αν αυτό συμβαίνει να είναι παράξενο και εκτός χαρακτήρα, θα πρέπει να το πάρετε σοβαρά και σίγουρα όχι προσωπικά. Αυτό είναι το παράθυρο της ευκαιρίας που έχετε. Αυτό είναι το διάστημα όπου μπορείτε πραγματικά να δράσετε για να βεβαιωθείτε ότι αυτό το άτομο δεν θα κάνει κακό στον εαυτό του. Αν το αφήσετε να περάσει έτσι, θα μετανιώσετε πολύ που δεν ενεργήσατε εγκαίρως. Ακριβώς όπως έκαναν οι φίλοι του Bourdain - και τόσοι άλλοι σαν κι αυτούς.

Υπάρχει ένα σημείο χωρίς επιστροφή για ένα άτομο που αυτοκτονεί. Το σημείο χωρίς επιστροφή είναι το σημείο όπου ο έντονος συναισθηματικός πόνος είναι τόσο συντριπτικός που δεν μπορούν να μιλήσουν γι' αυτόν. Το αίσθημα ντροπής για τον εαυτό τους είναι τόσο έντονο που τους τραβάει τόσο βαθιά μέσα τον εαυτό τους που δεν μπορούν πλέον να εκφράσουν πώς αισθάνονται. Όταν συμβαίνει αυτό, είναι πολύ αργά για να δράσετε. Οι άνθρωποι που είναι εμμονικοί τείνουν να ακολουθούν αυτόν τον δρόμο. Αποτυγχάνουν να φροντίσουν τον εαυτό τους και όταν αυτό συμβαίνει, ντρέπονται πολύ να προσεγγίσουν κάποιον και να πουν αυτό που νιώθουν. 

Πρέπει να μάθουμε να μιλάμε για τον πόνο. Πρέπει να μάθουμε να μην τον αποφεύγουμε. Πρέπει να μάθουμε τρόπους να τον ξεπερνάμε. Ακόμη και οι άνθρωποι με έντονο χρόνιο σωματικό πόνο βρίσκουν τρόπους να τον αντιμετωπίσουν και οι γιατροί είναι πλέον εξοπλισμένοι με πολλούς τρόπους για να τους βοηθήσουν.

Υπάρχουν ισοδύναμα αυτού με τον συναισθηματικό πόνο, που πρέπει να αναγνωρίσουμε και να αντιμετωπίσουμε. Υπάρχουν τρόποι για να το κάνουμε αυτό και μπορείτε να μάθετε πολλά γι' αυτό αν μιλήσετε με έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Θα πρέπει να γνωρίζετε, ότι οι άνθρωποι που φέρονται στους άλλους πολύ άσχημα, συνήθως μισούν τον εαυτό τους. Έτσι, η συμπεριφορά που επιδεικνύουν απέναντί σας, δεν αντανακλά απαραίτητα τον τρόπο που νιώθουν για εσάς. Σίγουρα αντανακλά τον τρόπο που νιώθουν για τον εαυτό τους. Δεν είναι εύκολο να μην παίρνετε αυτά τα πράγματα προσωπικά. Αλλά αν αγαπάτε κάποιον και αυτός συμπεριφέρεται εκτός του χαρακτήρα του, αυτό είναι το προειδοποιητικό σας σημάδι. Μην το αγνοήσετε. Αν δεν δράσετε τη στιγμή που συμβαίνει αυτό, αύριο μπορεί να είναι πολύ αργά. Παρακαλώ να το θυμάστε αυτό. Σας ευχαριστώ!

 [***The English translation of the above text is here below]

I am a bit late to the show – I just watched “Roadrunner” (2021)- the film dedicated to Anthony Bourdain, his life and his legacy. It's a great film. I loved how they managed to capture that wild part of him that fascinated the world.

I will talk about the difficult things now, so, if the mention of suicide triggers you, then you shouldn't read this post. However, if you do, you might learn something very useful.

I will try to keep this short and meaningful as much as I can. In today's world, we rarely talk about pain. Physical pain is not tolerated and we have many ways to deal with it chemically. Many people are addicted to painkillers as a result. Emotional pain is usually something we sing about, and if we are lucky, something we can talk about with our best friends, to unpack it. More often, we are ashamed of it, and if we are lucky, we can unpack it with the help of a mental health professional. 

I say “if we are lucky” so many times, because a lot of people find it especially hard to express their emotions for many reasons. Often, they hide their pain and their shame behind a cheeful facade, or they try to find ways to avoid it. Bourdain burried himself in his work, and the intensity with which he did that exhausted him. There are many other facets to his personality that I cannot analyze here. I will stick to this particular topic because I think it's important for many people. 

People who have survived suicide, and have felt the intense sense of loss of someone who left their life behind this way, often see some kind of pattern, something worrying in the behavior of a person who will later commit this act. In this film, Bourdain's friends talk openly about these signs. At the time, they did not interpret them the way they should – they make sense in retrospect. Of course, I am not saying this to assign any blame. On the contrary, I am here to say that if you sense that a person you love is in deep emotional pain, please pay close attention to them, and make sure they are cared for. 

There are alarming signs for this. Sometimes, the behavior of the person seems erratic, self-destructive, and they lash out. They might even hurt your feelings. They might say things that cause you pain. When this happens, your tendency will be to protect yourself. But if this happens to be weird, and out of character, you should take it seriously and definitely not personally. That's your window of opportunity. That's the space where you can actually act to make sure this person does not harm themselves. If you let this go, you will be very sorry you didn't act in time. Just like Bourdain's friends did – and so many others like them.

There is a point of no return for a person that commits suicide. The point of no return is the point when the intense emotional pain is so overwhelming they cannot talk about it. The sense of shame about themselves is so intense that pulls them so far down themselves they can no longer express how they feel. When that happens, it's too late to act. People that are obsessive tend to go down this way. They fail to take care of themselves and when that happens, they are too ashamed to reach out. 

We must learn to talk about pain. We must learn not to avoid it. We must learn ways to go through it. Even people with intense chronic physical pain find ways to cope and doctors are now equipped with plenty of ways to help them.

There are equivalents to emotional pain, that we must recognize and we must treat. There are ways to do this, and you can learn a lot about it if you talk to a mental health specialist. You should know, that people who treat others really badly, usually hate themselves. So, the behaviour they exhibit against you, doesn't necessarily reflect the way they feel about you. It definitely reflects the way they feel about themselves. It's not easy to not take these things personally. But if you love someone, and they act out of character, that's your warning sign. Do not ignore it. If you don't act when this happens, tomorrow it may be too late. Please remember that. Thank you!

Υγιής Ακτιβισμός - Πως να αποφύγει κανείς την συναισθηματική εξάντληση

 Χθες ανέβασα ένα άρθρο για το πως μπορούμε να κάνουμε ακτιβισμό για το κλίμα χωρίς να φτάσουμε στο συναισθηματικό burnout- δουλεύοντας με τα συναισθήματά μας, μεταξύ άλλων. Σήμερα θα ανεβάσω ένα άρθρο και μερικές σκέψεις για το πως να κάνουμε ακτιβισμό για ΛΟΑΤΚΙΑ θέματα – ώστε να μπορέσουμε να αποφύγουμε την συναισθηματική εξάντληση, και όχι μόνο.

Θα ξεκινήσω λέγοντας πως παρατηρώ με μεγάλη ανησυχία αυτό που συμβαίνει το τελευταίο διάστημα και στον ακτιβισμό και στα social media και σε πολιτικό επίπεδο σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η μικρή σχετικά πρόοδος που έχει σημειωθεί σε θεσμικό επίπεδο, μοιάζει να βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με ένα τεράστιο κύμα αντιδραστικότητας – το βλέπουμε διαρκώς γύρω μας, με αποκορύφωση διαφόρων ειδών επιθέσεις (λεκτικές, σωματικές, πολιτικές) απέναντι σε ΛΟΑΤΚΙΑ άτομα και ακτιβιστές. Έχουμε ζήσει ακόμα και τον θάνατο ακτιβιστών όπως ο Ζακ – και ζήσαμε πρόσφατα το τραύμα της δολοφονίας της Άννας. Δεν θέλω να θρηνήσουμε άλλα θύματα.

Φαίνεται πως όσο πιο δυνατά φωνάζουμε, τόσο λιγότερο μας ακούν. Και όσο περισσότερο φωνάζουμε, τόσο περισσότερο “ενοχλούμε”. Αναρωτιέμαι, αν υπάρχει ένας άλλος τρόπος να προκαλέσουμε την κοινωνική αλλαγή. Για άλλη μια φορά, θα πάρω έμπνευση από στοχαστικές πρακτικές. Το παρακάτω κείμενο το έγραψε ο Thich Nhat Hanh σχετικά με την  “Ομοφυλοφιλία και τις διακρίσεις”.

Πριν παραθέσω το κείμενο, θα κάνω κάποιες διευκρινίσεις. Το κείμενο μας λέει ότι χρειάζεται βασικά – να καταπολεμίσουμε την άγνοια. Και την δική μας και των άλλων. Όταν μιλάμε με μίσος και θυμό, αυτά θα γυρίσουν αργά ή γρήγορα σαν μπούμερανγκ εναντίον μας. Όταν αναγνωρίζουμε την άγνοια των άλλων, η φυσική και λογική απόκριση θα ήταν να καταπολεμήσουμε την άγνοια αυτή. Είναι όμως έτσι;

Η άγνοια είναι κοινή σε όλους. Κανείς δεν γνωρίζει τα πάντα. Όλοι βλέπουμε τον κόσμο με τον δικό μας τρόπο. Αντί λοιπόν να σταθούμε απέναντι σε αυτό το φαινόμενο με κάποια σχετική σοφία και να πούμε: Ο κόσμος δεν γνωρίζει αυτά τα πράγματα – δεν τα καταλαβαίνει – μπορώ να εξηγήσω σε αυτόν που έχει άγνοια, τι συμβαίνει – θυμώνουμε. Θυμώνουμε γιατί έχουμε πει τα ίδια πράγματα- τα έχουμε πει ξανά και ξανά. Θυμώνουμε γιατί υπάρχουν άπειροι τρόποι για να πληροφορηθεί κάποιος και να μάθει – αυτό που δεν καταλαβαίνουμε είναι, ότι οι εξηγήσεις δεν είναι αρκετό να απευθύνονται στο μυαλό του άλλου. Χρειάζεται να απευθύνονται και στην καρδιά του. Ότι όσο λάθος κι αν είναι η συμπεριφορά του άλλου απέναντί μας, αν δεν εντοπίσουμε ΓΙΑΤΙ συμπεριφέρεται έτσι πραγματικά, δεν θα λύσουμε ποτέ το πρόβλημα της άγνοιας και απλώς θα καταλήξουμε σε μια αδιέξοδη σύγκρουση. 

Την ίδια ώρα, αρνούμαστε την δική μας άγνοια για όσα δεν γνωρίζουμε σχετικά με το ποιός είναι ο άλλος. Αυτό συμβαίνει τόσο κατά κόρον στα social media, με επιθέσεις από άγνωστους προς άγνωστους, το οποίο έχει καταντήσει αστείο. Πως μπορείς να συνομιλήσεις με κάποιον αν δεν γνωρίζεις τίποτα γι' αυτόν;

Συχνά μας αρκεί να διαβάσουμε πέντε γραμμές για να “φορτώσουμε”. Απαντάμε με λόγια σε λόγια. Ξεχνάμε ότι πίσω από αυτό που έγραψε κάποιος, υπάρχει ένας άνθρωπος. Ένας άνθρωπος ο οποίος πιθανότατα έχει το δικό του θυμό (που θεωρεί και αυτός δικαιολογημένο για οποιοδήποτε λόγο). Άπειρες φορές έχω διαβάσει πράγματα – και έχω εμπλακεί σε συζητήσεις – για να καταλάβω στο τέλος, ότι ο άνθρωπος ο οποίος γράφει πράγματα επικίνδυνα και εξοργιστικά, είναι ένας άνθρωπος με βαθιά προβλήματα και τραύματα. Γιατί με ενδιαφέρει τελικά, όχι μόνο τι λέει κάποιος, αλλά ποιός είναι. 

Διαπιστώνω φοβερά και τρομαχτικά περιστατικά να συμβαίνουν – διαπιστώνω ότι ακόμα και ΛΟΑΤΚΙΑ άτομα αρχίζουν να στρέφονται εναντίον του ακτιβισμού όπως αυτός διεξάγεται. Και ενώ τρομάζω, παράλληλα προσπαθώ να καταλάβω. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί άνθρωποι που είναι σύμμαχοι, δεν είναι πλέον σύμμαχοι;

Και αυτό που διαπιστώνω είναι ότι τους έχει συμβεί κάτι πολύ άσχημο. Έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με συμπεριφορές ακτιβιστών απαράδεκτες και κακοποιητικές. Δεν είναι άγιοι οι ακτιβιστές, ούτε έχουν πάντα δίκιο με τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται – βλέπουμε ομοφοβία ακόμα και μέσα στην ίδια την ΛΟΑΤΚΙΑ κοινότητα. Βλέπουμε τρανσφοβία. Βλέπουμε πράγματα που μας ανατριχιάζουν. Και βλέπουμε κακοποιήσεις, είτε αυτές είναι λεκτικές, είτε είναι ακόμα και ανάρμοστες συμπεριφορές που προκαλούν τραύματα σε επίπεδο ακόμα πιο προσωπικό. Πρόσφατα διαπίστωσα ότι τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να αφορούν ακόμα και τον τρόπο που ορισμένοι ακτιβιστές φλερτάρουν, ή προσεγγίζουν άλλα άτομα (ακόμα και μέσα στην ΛΟΑΤΚΙΑ κοινότητα) ή συνάπτουν σχέσεις με πολύ κακοποιητικό τρόπο. 

Αυτές οι συμπεριφορές μας κάνουν ακόμα χειρότερο κακό από την ίδια την “αντίπαλη” πολιτική πλευρά, που με συντηρητισμό αντιδρά μπροστά στην δική μας προοδευτικότητα. 

Τις συμπεριφορές αυτές πρέπει να τις αναγνωρίζουμε, και να μην κλείνουμε τα μάτια απέναντι σε αυτό που κάνουν – κάνουν κακό πρώτα σε εμάς τους ίδιους, αλλά γενικότερα δημιουργούν μια πολύ κακή εντύπωση για το τι σημαίνει ακτιβισμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα. 

Στο κείμενο που παραθέτω, ο συγγραφέας μας ζητά να αναρωτηθούμε με ποιόν τρόπο μπορούμε να καταφέρουμε να έχουμε μια διαφορετική αντίληψη για την κοινωνική αλλαγή – έναν πιο υγιή τρόπο συμπεριφοράς. Που προβάλει την συγκροτημένη σκέψη μπροστά στο θυμό, την οριοθέτηση μπροστά στην προσβολή, την ψυχραιμία μπροστά στην διάκριση, την δική μας προστασία και ασφάλεια μπροστά στην επίθεση. Και για να καταφέρουμε να έχουμε αυτή την ψύχραιμη στάση, χρειάζεται να δουλέψουμε με τον εαυτό μας και με τα συναισθήματά μας. 

Συχνά προσπαθούμε να δουλέψουμε με τον εαυτό μας και τα συναισθήματά μας μέσα από την ψυχοθεραπεία, και μετά από χρόνια δουλειάς, δεν έχουμε ακόμα καταφέρει να ξεπεράσουμε το θυμό μας για τους ανθρώπους που μας έχουν τραυματίσει. Βραχυκυκλώνουμε – ο θυμός γίνεται ένας τρόπος ζωής πλέον, απομακρυνόμαστε από το πρόβλημα για να προστατευτούμε, λέμε “μακριά οι τοξικοί” αλλά μέσα μας δεν βρίσκουμε την ηρεμία. Ο θυμός εξακολουθεί να μας ταλαιπωρεί και να δηλητηριάζει την καθημερινότητά μας, να μας εξαντλεί. Αν έχουμε εγκλωβιστεί εκεί, τότε ίσως έχουμε ξεχάσει, ότι κάποιες φορές πρέπει να κάνουμε την υπέρβαση. Να δώσουμε στον εαυτό μας αυτό που μας έχουν στερήσει- την αγάπη και τη συμπόνοια. Και αντί να απαιτούμε από τους άλλους αυτό που δεν μας δίνουν, να κάνουμε το τρομερό και φοβερό βήμα να το δώσουμε εμείς- όταν θα είμαστε έτοιμοι. Μόνο έτσι κλείνει ο κύκλος του τραύματος. 

Αυτό που ζούμε ως ΛΟΑΤΚΙΑ κοινότητα, είναι ένα συλλογικό τραύμα. Αυτό το τραύμα, αντί να κλείνει, το ξύνουμε όλο και πιο βαθιά. Βάζουμε τους εαυτούς μας σε κίνδυνο – εκτιθέμεθα σε πολλαπλούς κινδύνους. Γινόμαστε ο εύκολος στόχος. Θεωρούμε ότι πρέπει να πέσουμε σαν στρατιώτες σε κάποια μάχη. Έτσι, το μόνο που καταφέρνουμε, τελικά, είναι, να έχουμε περισσότερα θύματα να κλάψουμε. 

Πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το συλλογικό τραύμα; Ξεκινάμε πρώτα από τον εαυτό μας. Μετά, φροντίζουμε τους γύρω μας – την ίδια τη συλλογικότητά μας. Αν έχουμε μια υγιή συλλογικότητα, αυτόματα έχουμε και μια κοινωνία με έναν υγιή θύλακα. Ο θύλακας αυτός, με το παράδειγμά του, γίνεται φως μπροστά στο σκοτάδι. Το σκοτάδι δεν το πολεμάς με τη φωτιά. Το σκοτάδι υπάρχει. Αν εσύ είσαι το φως, το σκοτάδι υποχωρεί, όπου και να σταθείς – όπου και να βρεθείς – όπου κι αν πας. 

Σε αυτό το απόσπασμα από το Answers from the Heart (Απαντήσεις από την καρδιά), ο βουδιστής δάσκαλος Τικ Νιατ Χαν (Thich Nhat Hanh) αναφέρεται στο πώς βλέπει αυτός την συμπεριληπτικότητα, την ομοφυλοφιλία, και πώς μπορούμε να απελευθερωθούμε από τα δεινά που προκαλούνται από τις διακρίσεις, ενεργοποιώντας την κατανόησή μας για την δική μας βάση της ύπαρξης- και για να το πω εγώ πολύ απλά- πως να κάνουμε ακτιβισμό χωρίς να ξεχνάμε την ανθρωπιά μας.

Ερώτηση στον Τ.Ν.Χαν: Ποια είναι η βουδιστική άποψη για την ομοφυλοφιλία;

“Απάντηση του Τ.Ν.Χαν: Το πνεύμα του Βουδισμού είναι η συμπεριληπτικότητα. Κοιτάζοντας βαθιά στη φύση ενός σύννεφου, βλέπουμε το σύμπαν. Ένα λουλούδι είναι ένα λουλούδι, αλλά αν κοιτάξουμε βαθιά μέσα του, βλέπουμε το σύμπαν. Όλα έχουν μια θέση. Η βάση - η βάση των πάντων - είναι η ίδια. Όταν κοιτάς τον ωκεανό, βλέπεις διαφορετικά είδη κυμάτων, πολλά μεγέθη και σχήματα, αλλά όλα τα κύματα έχουν ως βάση και ουσία το νερό. Αν έχετε γεννηθεί ομοφυλόφιλος ή λεσβία, η βάση της ύπαρξης σας είναι ίδια με τη δική μου. Είμαστε διαφορετικοί, αλλά μοιραζόμαστε την ίδια βάση ύπαρξης... 

[σ.σ. Η βάση της ύπαρξης, στον βουδισμό έχει να κάνει με την συνείδηση. Μοιραζόμαστε την ίδια φύση και την ίδια συνείδηση με όλους. Μας ενώνει η κοινή μας ανθρώπινη εμπειρία. Στον βουδισμό δεν υπάρχει Θεός-δημιουργός αλλά εδώ ο συγγραφέας θα τον χρησιμοποιήσει τον όρο απλώς για να το κατανοήσουν και άτομα που πιστεύουν σε αυτόν- αναφέρει λοιπόν και τον προτεστάντη θεολόγο Paul Tillich που είπε ότι ο Θεός είναι η βάση της ύπαρξης]. 

Χρειάζεται να είσαι ο εαυτός σου. Εάν ο “Θεός” [σ.σ. τα εισαγωγικά δικά μου] με δημιούργησε ως τριαντάφυλλο, τότε θα πρέπει να αποδεχτώ τον εαυτό μου ως τριαντάφυλλο. Αν είσαι λεσβία, τότε είσαι ελεύθερη να γίνεις λεσβία. Κοιτάζοντας βαθιά στη φύση σας, θα δείτε τον εαυτό σας όπως πραγματικά είστε. Θα μπορέσετε να αγγίξετε τη βάση της ύπαρξής σας και να βρείτε γαλήνη.

Εάν είστε θύμα διακρίσεων, τότε ο δρόμος σας προς τη χειραφέτηση δεν είναι απλώς να φωνάζετε ενάντια στην αδικία. Η αδικία δεν μπορεί να διορθωθεί μόνο με την αναγνώρισή της, αλλά με την ικανότητά σου να αγγίζεις τη βάση της ύπαρξής σου. Οι διακρίσεις, η μισαλλοδοξία και η καταπίεση πηγάζουν από την έλλειψη γνώσης και την έλλειψη κατανόησης. Εάν είστε ικανοί να αγγίξετε τη βάση της ύπαρξής σας, μπορείτε να απελευθερωθείτε από τα βάσανα που έχουν δημιουργηθεί μέσα σας μέσω των διακρίσεων και της καταπίεσης.

Κάποιος που κάνει διακρίσεις εναντίον σας, λόγω της φυλής σας ή του χρώματος του δέρματός σας ή του σεξουαλικού σας προσανατολισμού, είναι αδαής. Δεν γνωρίζει τη δική του βάση ύπαρξης. Δεν συνειδητοποιεί ότι όλοι μοιραζόμαστε την ίδια βάση ύπαρξης- γι' αυτό μπορεί να κάνει διακρίσεις εναντίον σας.

Κάποιος που κάνει διακρίσεις σε βάρος των άλλων και τους κάνει να υποφέρουν είναι κάποιος που δεν είναι ευτυχισμένος μέσα του. Μόλις αγγίξετε το βάθος και τη φύση της βάσης της ύπαρξής σας, θα εφοδιαστείτε με το είδος της κατανόησης που μπορεί να προκαλέσει συμπόνια και ανεκτικότητα και θα είστε σε θέση να συγχωρήσετε ακόμη και εκείνους που κάνουν διακρίσεις εναντίον σας. Μην πιστεύετε ότι η ανακούφιση ή η δικαιοσύνη θα έρθει μόνο μέσω της κοινωνίας. Η αληθινή χειραφέτηση έγκειται στην ικανότητά σας να κοιτάτε βαθιά.

Όταν υποφέρετε λόγω διακρίσεων, υπάρχει πάντα μια παρόρμηση να μιλήσετε. Αλλά ακόμα κι αν αφιερώσετε χίλια χρόνια μιλώντας, τα βάσανά σας δεν θα ανακουφιστούν. Μόνο μέσω της βαθιάς κατανόησης και της απελευθέρωσης από την άγνοια μπορείτε να ελευθερωθείτε από τα βάσανά σας.

Όταν διασχίζεις και φτάνεις στην αλήθεια, η συμπόνια αναβλύζει σαν ρυάκι. Με αυτή τη συμπόνια, μπορείτε να αγκαλιάσετε ακόμα και τους ανθρώπους που σας έχουν καταδιώξει. Όταν παρακινείστε από την επιθυμία να βοηθήσετε εκείνους που είναι θύματα άγνοιας, μόνο τότε θα απαλλαγείτε από τα βάσανα και τα αισθήματα παραβίασης. Μην περιμένετε να αλλάξουν τα πράγματα γύρω σας. Πρέπει να εξασκηθείτε στην απελευθέρωση του εαυτού σας. Τότε θα εφοδιαστείτε με τη δύναμη της συμπόνιας και της κατανόησης, το μόνο είδος δύναμης που μπορεί να σας βοηθήσει να μεταμορφώσετε ένα περιβάλλον γεμάτο αδικίες και διακρίσεις. Πρέπει να γίνετε ένα τέτοιο άτομο—κάποιο που μπορεί να ενσαρκώσει την ανεκτικότητα, την κατανόηση και τη συμπόνια. Μεταμορφώνετε τον εαυτό σας σε όργανο κοινωνικής αλλαγής και αλλαγής στη συλλογική συνείδηση της ανθρωπότητας”.

Λίγα λόγια για τη Σινίντ και την ψυχική υγεία / A few words about Sinéad and mental health

Η Sinéad ήταν υπερβατική. Υπερέβαινε τα μουσικά είδη - κανένα άλμπουμ της δεν ακουγόταν σαν οποιοδήποτε άλλο. Αψηφούσε συνεχώς την κατηγοριοποίηση. Από ιρλανδικές παραδοσιακές μελωδίες, μέχρι ρέγκε, τζαζ, ποπ και ροκ, χρησιμοποιούσε τα πάντα και οτιδήποτε για να δημιουργήσει κάτι νέο και μοναδικό που αντικατόπτριζε αυτό που ήταν. Ήταν μια καλλιτέχνιδα που φαινόταν ικανή να διαμορφώσει οτιδήποτε σε κάτι που το νιώθαμε εντελώς δικό της. Η φωνή της ήταν η υπογραφή της. Και ακούγοντας αυτή τη φωνή, ένιωθες ότι υπερέβαινε την ίδια την πραγματικότητα. Δεν μπορείς να ξεχάσεις αυτή τη φωνή μόλις την ακούσεις. Αυτή η φωνή επηρέασε αναρίθμητες καλλιτέχνιδες - γι' αυτό αν κοιτάξετε λίγο γύρω σας αυτές τις μέρες στο διαδίκτυο, θα δείτε εκτελέσεις των τραγουδιών της ως φόρο τιμής σε αυτήν από την Tori Amos, την Alanis Morissette, την Pink, για να αναφέρουμε μόνο μερικές. 

Η Sinéad υπερέβη επίσης την έννοια του τι πρέπει να είναι ένας καλλιτέχνης. Ήταν ατρόμητη και προκλητική, και ήταν πολιτικοποιημένη μέχρι το κόκαλο. Μιλούσε κατά της καταπίεσης, εντός και εκτός σκηνής, με συνέπεια και ένταση. Το ίδιο θα μπορούσατε να πείτε για πολύ λίγους άλλους καλλιτέχνες. 

Η Sinéad υπερέβη τον εαυτό της - ξανά και ξανά. Επανεφεύρισκε τον εαυτό της συνεχώς. Ήταν μια αναζητήτρια (σημ. seeker). Δεν ξέρω αν ο κόσμος γνώρισε ποτέ άλλον καλλιτέχνη που ασχολήθηκε τόσο πολύ με την πνευματικότητα και όλες τις πτυχές της, όσο εκείνη. Μίλησε ενάντια στα τραγικά λάθη της οργανωμένης θρησκείας, αλλά είχε μια βαθιά πίστη που συνεχώς εξελισσόταν. Άλλαξε ονόματα και θρησκευτικές ταυτότητες περισσότερες από μία φορές. Για πολλούς ανθρώπους, αυτό προκαλούσε τρομερή σύγχυση. Για εκείνη, δεν ήταν. Μια μετάφραση του μουσουλμανικού ονόματος που επέλεξε, Shuhada Sadaqat, είναι "μάρτυρας της αλήθειας". Η Sinéad ήταν μάρτυρας της αλήθειας και έλεγε την αλήθεια, όπως την έβλεπε.

Ήταν προφανές σε όποιον γνωρίζει μερικά πράγματα για το τραύμα, ότι έπρεπε να επανεφεύρει συνεχώς τον εαυτό της για να επιβιώσει. Η ψυχική υγεία δεν είναι θέμα για γέλια - ωστόσο, χρησιμοποιήθηκε εναντίον της ως ατάκα (σημ. punchline). Επανειλημμένα. Άγρια ανεξάρτητη, μου φαινόταν ότι σπάνια θα λάμβανε το είδος της φροντίδας, που θα τη βοηθούσε να ζήσει τη ζωή της, όταν τη χρειαζόταν περισσότερο.

Δεν μπορώ να μην αισθανθώ ότι ο κόσμος την εγκατέλειψε, κάποια στιγμή. Είχε μια πιστή βάση θαυμαστών που δεν την ξέχασε ποτέ όλα αυτά τα χρόνια. Αλλά σε ορισμένα σημεία της ζωής της, φαινόταν βαθιά μόνη και ήταν ολοφάνερο ότι αναζητούσε τη μοναξιά. Παράλληλα, έβγαινε απότομα από τη σιωπή της για να ζητήσει βοήθεια μέσω των λογαριασμών της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που εμφανίζονταν και εξαφανίζονταν με τρόπο που ήταν αδύνατο να παρακολουθήσει κανείς. Τελικά, εγκατέλειψα την προσπάθεια να ακολουθήσω αυτό το νήμα.

Πριν από μερικούς μήνες διάβασα το "Rememberings", τη βιογραφία της. Ακόμα και η μνήμη της την παράτησε - η ίδια το παραδεχόταν, στο τέλος του βιβλίου. Η αυτοβιογραφία επικεντρώθηκε στα πρώτα της χρόνια, στην παιδική της ηλικία, στις πρώτες τις επιτυχίες στη μουσική. Επικεντρωνόταν σε τραυματικά γεγονότα που τη διαμόρφωσαν. Οι πιο ζωντανές αναμνήσεις της ήταν διαποτισμένες από πόνο και ταυτόχρονα, τις αφηγείται με μια απροσδόκητη αίσθηση του χιούμορ - απαράλλαχτα, η πνευματικότητά της διαρρέει μέσα από τη γραφή της.  

Η Shirley Manson έγραψε πριν από πέντε χρόνια για τη Sinéad (σε ένα άρθρο για τα αγαπημένα της άλμπουμ όλων των εποχών - η λίστα περιλάμβανε το The Lion and The Cobra):

"Είναι μια από τις αγαπημένες μου καλλιτέχνιδες όλων των εποχών, τα αγαπημένα μου πνεύματα όλων των εποχών και μια από τις αγαπημένες μου φωνές όλων των εποχών. Νομίζω ότι είναι απίστευτα εύθραυστη και συνεχίζω να ανησυχώ γι' αυτήν γιατί δεν νομίζω ότι την φροντίζουν πολύ καλά ως καλλιτέχνη. Υπάρχουν ορισμένοι καλλιτέχνες που χρειάζονται τη βοήθεια όλων μας για να συνεχίσουν να είναι δημιουργικοί και αυτή είναι ένας από αυτούς. Εγώ είμαι “τανκ” (άρμα μάχης) - μπορώ να φροντίσω τον εαυτό μου και δεν χρειάζομαι τη βοήθεια κανενός, αλλά η Sinéad O'Connor είναι ένα κόσμημα και έχει μια φωνή που δεν μοιάζει με καμία άλλη - μια από τις σπουδαιότερες φωνές αυτού του αιώνα. Ανησυχώ ότι θα τη χάσουμε. Έχει προβλήματα ψυχικής υγείας και έχει μιλήσει πολύ ανοιχτά γι' αυτά και είναι πραγματικά γενναία και θαρραλέα που το κάνει. Είναι ένα σπουδαίο επαναστατικό πνεύμα που τιμωρήθηκε επειδή ήταν επαναστάτρια με τρόπους που δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε ή να συλλάβουμε. Δεν τρέφω παρά μεγάλο θαυμασμό γι' αυτήν".

Αυτό απηχεί τα συναισθήματά μου. Ότι με κάποιο τρόπο, όλοι μας αποτύχαμε να βοηθήσουμε τη Sinéad. Δεν ξέρω, αν απέτυχε να βρει τον τρόπο να ζητήσει υποστήριξη. Μερικές φορές, μέσα από ασυνάρτητες αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φαινόταν έτσι. Δεν τη γνώρισα ποτέ από κοντά και δεν μπορώ να ξέρω ή να καταλάβω πλήρως πώς της φέρθηκαν στην πραγματικότητα οι άνθρωποι που την γνώριζαν πραγματικά.  Ποιο μέρος αυτής της έλλειψης φροντίδας ήταν δικό της λάθος ή λάθος των άλλων.

Αυτό που σίγουρα γνωρίζω είναι ότι απέχουμε πολύ από το να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα ψυχικής υγείας όπως θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται. Με συμπόνια. 

Καθώς γιορτάζεται η καλλιτεχνική δημιουργία της Sinéad, για άλλη μια φορά καλούμαστε από την κληρονομιά της να αναθεωρήσουμε. Μας προκάλεσε, όσο ήταν ακόμα στη ζωή, και τώρα προκαλούμαστε από τον θάνατό της. Τι γνωρίζουμε πραγματικά για την ψυχική υγεία; Ήταν αναπόφευκτη η απώλειά της; Είναι αναπόφευκτη η απώλεια οποιουδήποτε πάσχει από προβλήματα ψυχικής υγείας; Ή είναι κάτι που μπορούμε όλοι να αντιμετωπίσουμε και να μάθουμε από αυτό; 

Μιλώντας για την ψυχική υγεία και τη συμπόνια, η Sinéad γνώριζε αρκετά πράγματα για τον Βουδισμό, ο οποίος έχει στον πυρήνα του την άσκηση της συμπόνιας. Σε μία από τις τελευταίες αναρτήσεις της Sinéad, στο Twitter, εκστασιάστηκε για το άλμπουμ του Λάμα Τάσι, Tibetan Master Chants. Σε αυτό το άλμπουμ του 2004 η φωνή του Λάμα Τάσι δονείται σε μια πολυφωνική ψαλμωδία. Όποιος ακούει αυτόν τον δίσκο δεν μπορεί να πιστέψει ότι αυτή η φωνή είναι η φωνή ενός ανθρώπου. Δημοσίευσε επίσης ένα Θιβετιανό Μάντρα Συμπόνιας -μια επίκληση του Τσενρέζι- και το αφιέρωσε σε όλες τις μητέρες παιδιών που αυτοκτόνησαν. Είπε ότι ζούσε σε "bardo" από τον θάνατο του γιου της - “μπάρντο” είναι η κατάσταση του θανάτου στον Βουδισμό.

Πριν από πολλά χρόνια, ένας βουδιστής γιατρός, ο Edward M. Podvoll, διηύθυνε το Windhorse Project, μια μοναδική προσέγγιση για τη θεραπεία των ψυχικών ασθενειών μέσω της κοινωνικής εργασίας που βασιζόταν στη βουδιστική αίσθηση της αγάπης και της συμπόνιας. Παραμένει αρκετά άγνωστο σε όποιον δεν είναι βουδιστής. Δεν ξέρω αν η Sinéad γνώριζε κάτι για αυτό το έργο.

Η ίδρυση του "Windhorse Project" στο Μπόλντερ του Κολοράντο το 1981 ήταν ένα σημαντικό γεγονός στον τομέα της κλινικής εργασίας με άτομα που πάσχουν από σοβαρές ψυχικές διαταραχές. Ο Edward Podvoll, MD, ίδρυσε και διηύθυνε την πρώτη θεραπευτική κοινότητα Windhorse (1981-1987) στο αποκορύφωμα της καριέρας του. Ήταν ένας πρωτοπόρος που συνδύασε την κλασική ψυχαναλυτική του εκπαίδευση με την εντατική στοχαστική εμπειρία κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριάντα ετών της ζωής του. Ο Δρ Πόντβολ ενέπνευσε γενιές θεραπευτών μέσα από τέσσερις φάσεις της ζωής του: ως προϊστάμενος ψυχίατρος του προσωπικού στο Chestnut Lodge και στο Austen Riggs Center (1966-1977), τη διδασκαλία του στο Πανεπιστήμιο Naropa (1978-1990), το έργο του με το Windhorse (1981-2003) που κορυφώθηκε με την έκδοση του βιβλίου του Recovering Sanity (Εκδόσεις Shambhala, 2003), και τη δωδεκαετή απομόνωσή του για διαλογισμό σε βουδιστικό μοναστήρι (1990-2002). Κατά τη διάρκεια του 2003, του τελευταίου έτους της ζωής του, επέστρεψε να ζήσει στο Boulder του Colorado, όπου συνέχισε να διδάσκει με την ένταση και την οικειότητα ενός ανθρώπου που αντιμετωπίζει το θάνατο. 

Το έργο Windhorse είναι ακόμα ζωντανό - ως legacy project (έργο διαχείρισης της κληρονομιάς που άφησε ο μελετητής). Προτρέπω οποιονδήποτε, ο οποίος υποφέρει από προβλήματα ψυχικής υγείας, να αναζητήσει βοήθεια. Προτρέπω οποιονδήποτε, που ενδιαφέρεται για τις διαταραχές ψυχικής υγείας, να αναζητήσει και να μάθει περισσότερα για το πρόγραμμα Windhorse. Και προτρέπω οποιονδήποτε είναι επαγγελματίας ψυχικής υγείας, να αναζητήσει το έργο που μας κληρονόμησε ο Edward Podvoll και να μάθει από όλα όσα άφησε πίσω του. Η σταθερή μου πεποίθηση είναι ότι μέχρι να μπορέσουμε να συνδυάσουμε την επιστημονική γνώση και την κοινωνική εργασία με μια βαθιά κατανόηση της πνευματικότητας, και τι πραγματικά σημαίνει αυτό, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να θεραπευτούμε πλήρως - ως άνθρωποι και ως κοινωνίες.

Οι άνθρωποι δεν είναι απλώς μια σύνθεση βιολογικών επιταγών. Δεν είμαστε απλώς κοινωνικά όντα. Είμαστε βαθιά συνδεδεμένοι με αόρατα νήματα - όχι με μεταφυσικό τρόπο, αλλά με όλους εκείνους τους άυλους τρόπους που επιλέγουμε να αγνοούμε. Κάθε ίνα της ύπαρξής μας εξαρτάται από το πόσο υγιή είναι τα σώματά μας και το περιβάλλον μας και πόσο υγιής είναι πραγματικά η κοινωνία στην οποία ζούμε. Ο κόσμος, στον οποίο ζούμε σήμερα, υποφέρει. Θα ήταν αδύνατο να μην υποφέρουμε μέσα σε αυτόν. Ο Βουδισμός, μέσω της νοητικής άσκησης, μέσω του στοχασμού και του διαλογισμού, προσφέρει μια μέθοδο για να βρούμε την ειρήνη και μπορεί να προσφέρει ανακούφιση από τον πόνο. Η αγάπη και η συμπόνια για οτιδήποτε και οποιονδήποτε γύρω μας, είναι ο μόνος τρόπος για να ζήσουμε πραγματικά. Σας προτρέπω να αναζητήσετε τη γνώση και τη μέθοδο. Έχετε το διαδίκτυο - οπότε, έχετε όλα τα εργαλεία για να το κάνετε. Αναζητήστε και θα βρείτε. Θυμηθείτε να φροντίζετε ο ένας τον άλλον. Ποιος δεν το χρειάζεται; 

Δεν χρειάζεται να χάσουμε κι άλλους ανθρώπους σαν τη Sinéad. Χρειαζόμαστε να τους φροντίζουμε και να τους αγαπάμε όσο είναι ακόμα ζωντανοί.

The English translation of the above text follows.

A few words about Sinéad and mental health

Sinéad was transcendent. She transcended music genres – no album of hers sounded like any other. She constantly defied categorization. From Irish traditional tunes, to reggae, to jazz, to pop, to rock, she would use everything and anything to create something new and unique that mirrored who she was. She was an artist that seemed capable of molding anything into something that felt entirely her own. Her voice was her signature. And listening to that voice, you felt she transcended reality itself. You cannot forget that voice once you hear it. That voice influenced innumerable female artists – that's why if you look around a little bit these days on the web, you will see renditions of her songs as tributes to her from Tori Amos, to Alanis Morissette, to Pink, just to name a few. 

Sinéad also transcended the notion of what an artist should be. She was fearless and defiant, and she was political to her core. She spoke against oppression, on and off stage, consistently and intensely. You could say the same for very few other artists. 

Sinéad transcended herself - again and again. She was constantly reinventing herself. She was a seeker. I don't know if the world has ever known another artist who was so preoccupied with spirituality and all of its facets, as much as she was. She spoke against the travesty of organized religion but held a deep faith that constantly evolved. She changed names and religious identities more than once. To many people, that was terribly confusing. To her, it was not. One translation of the muslim name she chose, Shuhada Sadaqat is “witness to the truth.” Sinéad witnessed and told the truth, as she saw it.

It was obvious to anyone who knows a couple of things about trauma, that she needed to constantly reinvent herself to survive. Mental health is no laughing matter- yet, it was used against her as a punchline. Repeatedly. Fiercely independent, it seemed to me she would rarely receive the kind of care that would help her go through life when she needed it the most.

I can't help but feel that the world has abandoned her, at some point. She had a faithful fan base that has never forgotten her throughout the years. But at certain points in her life, she seemed deeply alone and it was quite obvious that she sought solitude. At the same time, she would abruptly break out of her silence to seek help through her social media accounts that would appear and disappear in a manner that was impossible to follow. Eventually, I gave up trying to follow that thread.

A few months ago I read “Rememberings,” her biography. Even her memory failed her – she would admit it did, by the end of the book. The autobiography was focused on her early years, her childhood, her early success in music. It was focused on traumatic events that shaped her. Her most vivid memories were seeped in suffering, and at the same time, recounted with an unexpected sense of humor – unfailingly, her spirituality seeped through her writing.  

Shirley Manson wrote five hears ago about Sinéad (in an article about her favorite albums of all time – the list included The Lion and The Cobra):

“She's one of my all-time favourite artists, all-time favourite spirits and one of my all-time favourite voices. I think she's incredibly fragile and I continue to worry for her because I don't think she's being very well taken care of as an artist. There's certain artists need everybody's help to continue to be creative and she's one of them. I'm a tank – I can take care of myself and I don't need anybody's help, but Sinéad O'Connor is a jewel and has a voice like no other – one of the great voices of this century. I worry that we're going to lose her. She has mental health problems and has spoken very openly about them and is really brave and courageous for doing so. She's a great rebellious spirit who was punished for being a rebel in ways that we can barely imagine or conceive of. I have nothing but great admiration for her.”

This echoes my sentiments. That somehow, we all failed to help out Sinéad. I don't know, if she failed to find the way to ask for support. Sometimes, through incoherent social media posts, it seemed that way. I never met her in person, and I cannot know or completely understand how the people that actually knew her, actually treated her.  Which part of that lack of care was her own fault, or the fault of others.

What I definitely know is, we are a long way from treating mental health problems the way they should be treated. With compassion. 

As Sinéad's artistry is celebrated, once again we are challenged by her legacy to reconsider. We were challenged by her, while she was still in life, and now we are challenged by her death. What do we really know about mental health? Was her loss inevitable? Is the loss of anyone who suffers from mental health problems, inevitable? Or is it something we can all deal with and learn from? 

Speaking about mental health and compassion, Sinéad knew quite a few things about Buddhism, that holds the practice of compassion in its core. In one of Sinéad's last posts, on Twitter, she raved about Lama Tashi's album, Tibetan Master Chants. In that 2004 album Lama Tashi's voice vibrates in a multi-phonic chant. Anyone who listens to this record cannot believe that this voice is the voice of one man. She also posted a Tibetan Compassion Mantra-an invocation of Chenrezig- and dedicated it to all mothers of children who committed suicide. She said she lived in “bardo” since her son's death – bardo is the state of death in Buddhism.

Many years ago, a Buddhist doctor, Edward M. Podvoll, run Windhorse Project, a unique approach to treating mental health illness through social work that was based on the buddhist sense of love and compassion. It remains quite unknown to anyone that is not a Buddhist. I don't know if Sinéad knew anything about this project.

The founding of the “Windhorse Project” in Boulder, Colorado, in 1981 was a seminal event in the field of clinical work with persons suffering from serious mental disorders. Edward Podvoll, MD, founded and run the first Windhorse therapeutic community (1981–1987) at the culmination of his career. He was a pioneer who joined his classical psychoanalytic training with intensive contemplative experience during the last thirty years of his life. Dr. Podvoll inspired generations of therapists through four life phases: as the senior staff psychiatrist at Chestnut Lodge and Austen Riggs Center (1966–1977), his teaching at Naropa University (1978–1990), his work with Windhorse (1981–2003) that culminated in the publication of his book Recovering Sanity (Shambhala Publications, 2003), and his twelve-year meditation retreat in a Buddhist monastery (1990–2002). During 2003, the last year of his life, he returned to live in Boulder, CO, where he continued to teach with the poignant intimacy of a man facing death. 

The Windhorse project is still alive – as a Legacy Project. I urge anyone, who suffers from mental health problems, to seek help. I urge anyone, who cares about mental health disorders, to seek and learn more about the Windhorse project. And I urge anyone who is a mental health practitioner, to seek Edward Podvoll's legacy project and learn from everything that he has left behind. My firm belief is that until we can combine scientific knowledge and social work with a deep understanding of spirituality, and what it actually means to do so, we will never be able to completely heal - as people and as societies. 

People are not just a compilation of biological imperatives. We are not just social beings. We are profoundly connected through invisible threads - not in a metaphysical way, but in all those intangible ways we choose to ignore. Every fiber of our being depends on how healthy our bodies and our environment are, and how healthy the society that we live in, really is. The world, that we live in today, suffers. It would be impossible not to suffer in it. Buddhism, through mental practice, through contemplation and meditation, offers a method to find peace and can offer relief from suffering. Love and compassion for anything and anyone around us, is the only way to truly live. I urge you to seek the knowledge and the method. You have the internet – so, you have all the tools to do so. Seek and you shall find. Remember to take care of each other. Who doesn't need to? 

We don't need to lose more people like Sinéad. We need to cherish them while they are still alive.

#sineadoconnor #shuhadasadaqat #buddhism #mentalhealth